به‌طورکلی، اخذ صلاحیت کارشناس رسمی دادگستری در دو حالت و به‌صورت آزمون‌های مجزا برگزار می‌شود:
- آزمون کارشناسان رسمی دادگستری که توسط کانون کارشناسان دادگستری برگزار می‌شود.
- آزمون کارشناسان رسمی دادگستری موضوع ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه که توسط مرکز امور مشاوران، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه برگزار می‌گردد.
جذب کارشناس رسمی از طریق کانون کارشناسان رسمی دادگستری:
کارشناس رسمی دادگستری اولین بار به‌موجب مصوبه ۱۳۱۷/۱۱/۲۳ مجلس شورای ملی در آئین دادرسی ایران رسمیت یافته است. به‌موجب بند یک این قانون «در حوزه‌هایی که وزارت دادگستری اعلام می‌کند، هر وقت رجوع به کارشناسی لازم باشد، دادگاه‌ها و پارکه ها و هر مقام رسمی دیگر، باید منحصراً از بین کارشناسان رسمی انتخاب کنند.» در تبصره ذیل این ماده نیز آورده شده است که در هر مورد که تعیین کارشناس مطابق قانون با اصحاب دعوی است، طرفین در صورت تراضی می‌توانند از غیر کارشناسان رسمی انتخاب نمایند. همچنین در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸/۰۶/۲۵ در مبحث هفتم با عنوان رجوع به کارشناس مواد ۴۴۴ تا ۴۶۲ به موارد صریح و مشخصی در مورد چگونگی ارجاع کار به کارشناس اشاره‌شده است. همچنین نظر به اینکه این قانون بعد از قانون راجع به کارشناسان رسمی مصوب سال ۱۳۱۷ به تصویب رسیده است صراحتاً اعلام می‌دارد که در صورت تعارض بین این مقررات و قانون مربوط به قانون راجع به کارشناسان رسمی مصوب ۱۳۱۷/۱۱/۲۳ نافذ و معتبر خواهد بود.
آخرین مصوبه قانونی در این خصوص، قانون کارشناسان رسمی دادگستری از تاریخ ۱۳۸۱/۰۱/۱۸ مجلس شورای اسلامی است که بعدازآن آیین‌نامه اجرایی قانون کانون کارشناسان رسمی دادگستری تهیه و مورد تصویب هیئت دولت قرار گرفت. جذب کارشناس در قالب این قانون از طریق شورای عالی کارشناسان رسمی دادگستری که متشکل از کانون‌های کارشناسان رسمی دادگستری استان‌هاست صورت می‌پذیرد.
جذب کارشناس رسمی از طریق مرکز امور مشاوران، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه:
علی‌رغم مستندات قانونی و جذب سالانه کارشناس از طریق کانون کارشناسان رسمی دادگستری، با توجه به افزایش تعداد پرونده‌های حوزه قضایی و همچنین پیچیدگی‌های روزافزون پرونده‌ها، به‌موجب ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه، به‌منظور اعمال حمایت‌های لازم حقوقی و تسهیل دستیابی مردم به خدمات قضائی و حفظ حقوق عامه، به قوه قضائیه اجازه داده شد تا نسبت به تائید صلاحیت فارغ‌التحصیلان رشته حقوق برای وکلا و همچنین رشته‌های تخصصی برای کارشناسان رسمی دادگستری جهت صدور مجوز تأسیس فعالیت برای آنان اقدام نماید. به‌موجب این قانون، قوه قضائیه اقدام به راه‌اندازی مرکز امور مشاوران، وکلا و کارشناسان رسمی قوه قضائیه نمود و تقریباً به‌صورت سالانه با برگزاری آزمون سراسری به اقتضای نیاز حوزه‌های مختلف قضایی شهرستان‌ها و استان‌های مختلف اقدام به جذب کارشناس رسمی دادگستری می‌نماید. هم‌اکنون در کلیه استان‌ها مرکز کارشناسان رسمی دادگستری دایر و به مردم و متقاضیان و همچنین به محاکم قضایی خدمات کارشناسی ارائه می‌نمایند.
نتیجه گیری:
خلاصه مطلب اینکه هرکدام از کارشناسان رسمی دادگستری که دارای پروانه فعالیت در رشته‌های تخصصی دارند، فارغ از اینکه مرجع صدور پروانه آن‌ها کانون کارشناسان رسمی دادگستری و یا مرکز امور مشاوران، وکلا و کارشناسان رسمی قوه قضائیه بوده است، عنوان کارشناس رسمی دادگستری دارند و هیچ‌گونه تفاوتی در صلاحیت‌ها، حوزه فعالیت و مسئولیت‌ها باهم ندارند و از نظر قانون این دو گروه باهم برابرند.
آرمان سنجش شبکه یکپارچه کارشناسان کشور
