خسارت عبارت است از ضرر و زیانی که براثر وقوع خطرات مورد تعهد بیمه‌گر، ایجادشده باشد. ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی در اماکن مسکونی، کاربری‌های اداری، تجاری (غیر صنعتی)، اماکن و کاربری‌های صنعتی، بیشترین مورد درخواست جهت ارزیابی خسارات ممکن در حوزه آتش‌سوزی هستند. که برای دو منظور انجام می‌شود:
- تحقیق دربارهی بررسی علت حادثه ایجادشده
- برآورد و تعیین میزان خسارتی است که بیمه‌گذاران با توجه به شرایط بیمه‌نامه محق به دریافت آن می‌باشند.
* علت حادثه:
- حادثه می‌تواند براثر بلایای طبیعی مانند صاعقه، سیل، زلزله، طوفان، آتش‌فشان، طغیان آب رودخانه، آب باران و برف، به وقوع می‌پیوندد.
- همچنین حوادثی از قبیل آتش‌سوزی، انفجار، عمدی می‌تواند حادثه ایجاد نماید.
- آتش‌سوزی ناشی از اتصال برق، ته سیگار، اتصال دستگاه الکتریسیته ساکن و مولکول‌های معلق در هوا مانند پنبه، الیاف.
بنابراین تعداد زیادی پوشش بیمه آتش‌سوزی برای آن‌ها صادر می‌شود. لذا تشریح نحوه تهیه گزارش و برآورد خسارت توسط کارشناس و ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی بسیار قابل‌توجه و پراهمیت می‌باشد.
کارشناس ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی
کارشناس ارزیاب خسارت بیمه آتش سوزی ضمن تطبیق اجزای بیمه‌نامه با وضعیت موجود و تهیه عکس از قسمت‌های آسیب‌دیده و استعلام حق بیمه، اقلام خسارت‌دیده را مشاهده و خسارات را تفسیر همچنین اقلام سوخته و نیمه‌سوخته طبقه‌بندی و تفکیک می‌نماید.
سپس در جهت ارزیابی خسارت، میزان خسارت‌های وارده براثر حادثه آتش‌سوزی تفسیر و جهت تهیه گزارش و تنظیم صورت محاسبه خسارت (تعیین میزان خسارت) اقدام می‌نماید.
خسارت‌ها به‌طورکلی به دودسته زیر تقسیم می‌شوند:
- خسارت‌های مستقیم
- خسارت‌های غیرمستقیم در محدوده یک ریسک
وظایف بیمه گذار در ارزیابی خسارت بیمه
بیمه گذار در بررسی کارشناسی ارزیابی خسارت بیمه وظایف زیر را دارد:
- اعلام خسارت ظرف مدت 5 روز پس از اطلاع
- ارائه اسناد و مدارک دفاتر مالی (اثبات میزان موجودی)
- ارائه صورت موردادعا
- تهیه عکس از مورد بیمه توسط کارشناس ارزیاب خسارت
و …
وظایف بیمه گر در ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی
بیمه گر نیز در بررسی‌های کارشناسی خسارت بیمه ناشی از آتش سوزی وظایف زیر را دارد:
- اعزام کارشناس
- تهیه گزارش و تنظیم صورت محاسبه خسارت (تعیین میزان خسارت)
- تطبیق با شرایط عمومی و خصوصی بیمه‌نامه
- استعلام حق بیمه
خسارت های بیمه آتش سوزی که خارج از تعهد بیمه‌گر
خسارت های آتش سوزی خارج از تعهد بیمه‌گر شامل موارد زیر است:
- اثر آتش، بدون آتش‌سوزی مانند شکستن شیشه مجاور بخاری،
- شکستن سنگ مرمر شومینه،
- خسارت فرش، فرشینه براثر افتادن بخاری‌برقی،
- هویه، اتو، سرایت دود حریق از همسایگان.
نحوه تشکیل پرونده ارزیابی خسارت بیمه آتش‌سوزی:
- اعلام کتبی بیمه‌گذار
- صورت ریز موردادعای بیمه‌گذار
- عکس از مواضع آسیب‌دیده استعلام حق بیمه
- گزارش‌ها از مراجع ذیصلاح
- گزارش کارشناس ارزیاب خسارت
مواردی که در فرم گزارش‌نویسی خسارت بیمه آتش‌سوزی لازم است:
- شرح مورد بیمه
- بررسی علت وقوع حادثه توسط کارشناس ارزیاب خسارت آتش‌سوزی
- وضعیت موجود در زمان بازدید توسط ارزیاب خسارت
- روش‌های برآورد خسارت توسط ارزیاب خسارت
- برآورد میزان خسارت توسط ارزیاب خسارت
- اعلام ارزش قبل از حادثه
- شرح مورد بیمه و توضیح مختصر در مورد لوازم، اموال، ساختمان و تأسیسات بیمه‌شده
- شرح نحوه، استقرار اموال و در صورت لزوم کروکی محل حادثه.
- درج تاریخ، چگونگی و علت حادثه توسط ارزیاب خسارت
- شرح مورد بیمه در زمان بازدید و اینکه مورد بیمه پس از حادثه در چه وضعیتی قرار دارد.
- درج ارزش مورد بیمه در زمان بلافاصله قبل از حادثه.
- شرح روش برآورد خسارت (قیمت روز، فهرست بهاء، برگ خرید، دفاتر و …)
- برآورد مبلغ خسارت شامل هزینه پاک‌سازی محل حادثه، هزینه تعمیر یا جایگزینی اموال، تأسیسات و ساختمان‌های خسارت‌دیده
- در صورت وجود لوازم و اموال قابل بازیافت، ارزش اموال بازیافتی مشخص می¬شود.
- تعیین درصد استهلاک اموال،
- پیگیری بازیافت خسارت،
نحوه ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی
تطبیق گزارش کارشناس با شرایط و تعهدات بیمه‌نامه و استخراج برگ صورت محاسبه خسارت:
| *- برآورد خسارت ساختمان طبق نظر کارشناس | … |
| کسر می‌شود: استهلاک | … |
| کسر می شود: بازیافت | … |
| (اعمال ماده 10) خالص خسارت ساختمان | ….. |
| *- برآورد خسارت اثاثیه طبق نظر کارشناس | … |
| کسر می‌شود: بازیافت | … |
| کسر می شود: استهلاک | … |
| خالص خسارت اثاثیه | ….. |
روش‌های برآورد ارزیابی خسارت بیمه آتش سوزی:
- روش مشاهده و شمارش
- روش وزنی
- روش حجمی
- روش تخمینی
- روش مقایسه‌ای باهم مشاغلی و هم‌صنفی در همان راسته ازنظر حجم جنسی و ریالی اقلام موجود
- روش ارائه مدارک از سوی بیمه‌گذار: بر اساس برگ خرید یا تعمیراتی درصد خسارت تعیین می‌شود.
- روش حسابرسی دفاتر و گردش مالی بیمه‌گذار
- روش تحقیقاتی از فروشندگان کالا به بیمه‌گذار
- روش توافقی و درصدی با بیمه‌گذار
- تلفیقی از روش‌های فوق‌الذکر
شرکت‌های ارزیابی خسارت باید با رعایت سه اصل مهم امانت‌داری، عدالت و صداقت در برابر بیمه‌گزاران، باعث اعتماد بیشتر بیمه‌گزاران برای مراجعه به شرکت بیمه‌ای شوند.
شرکت‌های ارزیابی خسارت، یکی از مهم‌ترین قسمت‌ها در شرکت‌های بیمه در خصوص پرداخت خسارت محسوب می‌شوند؛ بنابراین ارزیابان خسارت باید در برخورد با بیمه‌گزاران نهایت عدالت و صداقت را رعایت کنند،
بنابراین شرکت‌های ارزیاب خسارت با رعایت عدالت بین بیمه‌گزاران و بیمه‌گر باعث اطمینان خاطر بیمه‌گزاران می‌شوند.
نحوه برآورد خسارت بیمه آتش سوزی
با توجه به جنس و کالا و نوع خسارت جدول تهیه می‌گردد.
| ردیف | شرح کالا | تعداد | خ‌واحد | درصد خسارت | مبلغ خسارت | ارزش قبل از حادثه | ملاحظات |
جدول 1
| ردیف | شرح | تعداد | خ‌واحد | ارزش کل | استهلاک | ارزش قبل از حادثه | بازیافت | مبلغ خسارت | ||
| درصد | مبلغ | تعداد/درصد | مبلغ | |||||||
| جمع کل |
جدول 2 برای موجودی‌ها
| ردیف | شرح کالا | تعداد | خ‌واحد | ارزش کل | درصد خسارت | استهلاک | مبلغ خسارت | ملاحظات | |
| درصد | مبلغ | ||||||||
| جمع کل |
جدول 3 برای ماشین‌آلات
برای مواد اولیه و نو یا کالاهای تولیدشده و یا اجناس فروشگاه‌ها به دلیل نو بودن استهلاک کسر نمی‌گردد و در برآورد قیمت تمام‌شده این‌گونه کالاها، ارزش مواد + تولید + هزینه حمل‌ونقل +نصب و سایر هزینه‌ها در نظر گرفته می‌شود.
| ردیف | شرح | تعداد/روز | کارگر | اجرت‌کاری | هزینه | استهلاک | بازیافت | مبلغ | ملاحظات |
| جمع کل |
جدول4 برای تعمیرات ساختمانی
کارشناس ارزیاب خسارت بیمه آتش‌سوزی باید موارد زیر را رعایت کند:
- کارشناس ارزیابی خسارت بیمه آتش‌سوزی از محل حادثه بازدید دقیق نماید.
- کانون حریق را شناسایی کند.
- لیست موردادعای بیمه‌گذار را مطالعه کند.
- کارشناس ارزیابی خسارت آتش‌سوزی اسناد و مدارک اخذ نماید.
- کارشناس ارزیابی خسارت بیمه آتش‌سوزی اقلام خسارت‌دیده را مشاهده و روش خسارات را تفسیر کند.
- اقلام سوخته و نیمه‌سوخته طبقه‌بندی و تفکیک شود.
- برآورد میزان استهلاک
- برآورد میزان و ارزش بازیافت.
- تنظیم صورت‌جلسه با بیمه‌گذار
اثبات میزان موجودی در بیمه آتش سوزی
اثبات میزان موجودی به عهده بیمه‌گذار است زیرا وجود بیمه‌نامه دلیل بر صحت وجودی ارزش موجودی کالا در هنگام آتش سوزی نیست.
- آیا کالا یا امور بیمه بهنگام آتش سوزی وجود داشته است.
- ارزش ریالی آن چقدر هست.
لذا ارائه لیست اشیاء سوخته شده یا خسارت‌دیده با ذکر ارزش ریالی آن در قبل از حادثه از سوی بیمه‌گذار الزامی است. درهرصورت خسارت برآوردی نبایستی از مابه‌التفاوت ارزش قبل از حریق و بعد از حریق آن کالا بیشتر گردد.
* نحوه محاسبه ماده 10 قانون بیمه، خسارت بیمه آتش‌سوزی:
چنانچه مالی به کمتر از قیمت واقعی مال بیمه‌شده باشد بیمه‌گر فقط به‌تناسب مبلغی که بیمه کرده است مسئول پرداخت خسارت هست.
| خسارت قابل پرداخت | = | ارزش بیمه‌نامه × خسارت برآورد شده |
| ارزش قبل از حادثه |
* بررسی علل حریق در بیمه آتش‌سوزی:
شاخص‌هایی که کارشناس درصحنه آتش‌سوزی می‌بایست مدنظر قرار دهد شامل:
- وسعت حریق در محل مورد بیمه،
- جهت پیشروی حریق (افقی- عمودی)،
- گسترش سریع و غیرعادی حریق،
- رنگ و دود و بو،
- باز بودن درب و پنجره‌ها،
- علائم حاکی از ورود غیرطبیعی افراد به محل،
- وجود کانون‌های متعدد حریق،
- شرایط جوی و آب و هوایی زمان وقوع حادثه،
- آیا قبل از وقوع حریق یا حادثه برق شبکه قطع بوده است یا خیر؟ (نوسانات برقی)،
- شرایط اقتصادی بیمه‌گذار و وضعیت بازار برای کالای محروقِ چگونه است،
- مالک یا مستأجر بودن بیمه‌گذار به جهت ایجاد حادثه عمدی از سوی مالک جهت بیرون کردن مستأجر یا بالعکس از سوی مستأجر خسارت دریافت کند سپس برود.
- تحقیق از همسایگان و شاهدیم عینی، بررسی مدارک و گزارش‌ها مقامات انتظامی و نظامی و آتش‌نشانی و غیره.
* کانون حریق در بیمه آتش‌سوزی:
بیشترین سوختگی و عمق خسارت در آن ناحیه به وجود آمده است. از عواملی می‌توان به این نکته دست‌یافت ازجمله:
- زمان اشتعال،
- علت اشتعال،
- زبانه آتش (دودزدگی شیشه- مصالح ساختمانی)،
- عمق سوختگی‌ها،
* عواملی که می‌تواند ایجاد حریق کنند:
- اتو برقی (230 درجه سانتی پایه حرارت دارد)،
- لامپ‌های روشنایی 60 یا 75 وات در محل‌های دربسته و محدود و نزدیک به اجناس زود اشتعال،
- هویه‌های برقی (320 درجه 15 دقیقه)،
- ته سیگار،
- شبکه برق‌رسانی سیم‌ها و عایق‌های آن،
- کلید و پریزها و فیوزها
تعهدات پرداخت هزینه و خسارت بیمه آتش سوزی توسط بیمه‌گر
معمولاً هزینه‌هایی از قبیل تهیه طرح و نقشه ساختمانی، ماشین‌آلات، دستمزد مهندسین مشاور آرشیتکت‌ها و سایر هزینه‌های مشابه که بیمه‌گذار متحمل می‌شود بیمه گر متعهد به پرداخت آن است.
- چنانچه صورت ریز تفکیکی اقلام وجود داشته باشد هر قلم از کالا به‌تنهایی ارزش قبل از حریق آن برآورد می‌شود و احتمالاً قاعده نسبی ماده 10 اعمال می‌شد اما اگر همه اقلام در یک آیتم بود برای همه باید ارزش قبل از حادثه برآورد گردد.
- هزینه‌های مشاعات باید محاسبه و از خسارت کسر گردد.
- درصدی از خسارت را به جهت بی‌احتیاطی می‌توان کسر نمود.
- اقلام قابل استهلاک و مصرفی قابل پرداخت خسارت نیست.
- قیمت تمام‌شده برای بیمه‌گذار بایستی در نظر قرار گیرد.
- در شرایط جایگزینی، اقلام خسارت‌دیده همانند قبل از حادثه می‌بایست تهیه و جایگزین شود.
شیوه و انواع روش‌های برآورد خسارت بیمه آتش سوزی
متمرکز: ارزیابی خسارت در روش متمرکز، توسط کارکنان یا مراکز متعلق به مؤسسات بیمه صورت میگیرد. شکل متمرکز عمدتاً در خسارت‌های تکراری، یکسان و خسارت کوچک و متوسط رایج و متداول است.
غیرمتمرکز: در حوزهی رسیدگی به خسارت های پیچیده، فاجعه‌آمیز و اختلاف‌های بین موسسه بیمه‌گر و بیمه‌گذار، به نیروی انسانی متخصص و باتجربه نیاز است که تأمین آن برای تمام مؤسسات بیمه‌گر امکان‌پذیر نیست. استخدام این نیروی انسانی مستلزم پرداخت هزینه‌های بالایی خواهد بود. این نیروهای انسانی را کارشناسان ارزیابی خسارت بیمه‌ای می‌نامند.
- روش مشاهده و شمارش عینی،
- روش وزنی (توزین)،
- روش حجمی،
- روش مدل‌سازی و شبیه‌سازی (مقایسه با سایر همکاران)،
- روش حسابرسی،
- روش توافقی،
- روش درصدی از ارزش مورد بیمه‌نامه،
- روش تلفیقی از چند روش فوق
- تعیین ارزش قبل از حادثه تعیین میزان آسیب‌دیدگی (تعمیراتی یا تعویض)
- تعیین میزان استهلاک و بازیافت.
وظایف بازرسان خسارت بیمه آتش سوزی
وظایف بازرسان خسارت بیمه آتش سوزی به شرح زیر است:
این افراد به موارد خسارتی مشکوک رسیدگی می‌کنند، در واحد بازرسی مشغول هستند، در مواردی که ارزیابان خسارت و بازبین خسارت به موارد خسارتی مشکوک باشند، موضوع را به بازرس خسارت گزارش میدهند.
وظایف ارزیابان خسارت بیمه آتش سوزی
وظایف ارزیابان خسارت بیمه آتش سوزی به شرح زیر است:
- علت وقوع حادثه با رعایت شرایط بیمه‌نامه
- ارزیابی میزان خسارت‌ها وارده براثر حادثه آتش‌سوزی توسط کارشناس ارزیاب خسارت
- مذاکره با بیمه‌گذاران با رعایت تمام حقوق مربوطه توسط کارشناس ارزیاب خسارت
- تسویه خسارت
- ملاقات با زیان دیده آتش‌سوزی توسط کارشناس ارزیاب خسارت
- پرس‌وجو و تحقیق اولیه دربارهی آتش‌سوزی
- انتخاب روش جبران خسارت آتش‌سوزی
- برنامه‌ریزی انجام کارهایی که باید دربارهی بازیافت خسارت، جبران خسارت بکار گرفته شود
- آگاه نمودن بیمه‌گر از شرایط
آرمان سنجش شبکه یکپارچه کارشناسان کشور
