مالکیت ادبی و هنری از اقسام مالکیت فکری است، مالکیت ادبی و هنری بعنوان گامی مهم و ارزشمند در زمینه حفاظت از آثار مولفان و نویسندگان میباشد. حقوق مالکیت فکری و معنوی بعنوان ارکان و شاخصه ی اصلی برای حمایت از نویسندگان آثار ادبی و هنری است.
مالکیت فکری از دستاوردهای فکری و آثار ادبی و غیر مادی افراد محافظت نموده و منجر عدم سواستفاده افراد از آثار فکری میگردد.
آثار ادبی و هنری به دارایی هایی گفته میشود که دارای موجودیت عینی و فیزیکی نمیباشند، این داراییها در ایجاد سرمایه و ثروت دارای ارزش هستند. این دارایی ها از خلاقیت های ذهنی و فکری انسان ناشی میشود و مهم ترین نیروی محرکه در ایجاد و رشد اقتصادی میگردد.
بنابراین محققان آثار ادبی میتوانند آثار و محصولات فکری خود را با سرمایه گزاران در این زمینه به اشتراک گذاشته و منجر به تولید و صادرات گردند.
حق مولف در مالکیت آثار ادبی و هنری
حق مولف در مالکیت ادبی و هنری مطرح میگردد، در ایجاد آثار ادبی و هنری، علاوه بر نام نویسنده، نام پدید آورنده ای که از راه مطالعه و تحقیقات و نوآوری های خلاقانه ترکیب آثار ادبی و هنری را پدید آورده است حائز اهمیت است.
در زمینه انتشار و تکثیرآثار ادبی، حق مولف و خلق کننده آثار ادبی و هنری امری حائز اهمیت است. با استفاده از مالکیت آثار ادبی و هنری میتوان حق مولف و پدید آورنده آثار ادبی را محفوظ نگه داشت و از سرقت آن جلوگیری کرد.
حقوق نویسندگان و مولفان آثار ادبی
حقوق نویسندگان و پدید آورندگان آثار ادبی و هنری به دو دسته زیر تقسیم میگردد:
- حقوق نویسندگان و پدید آوران اصلی آثار ادبی و هنری
حق مولف و نویسنده، حق انحصاری نویسنده و پدید آورنده آثار ادبی و هنری است که این حقوق متعلق به نویسنده و پدید آورنده است و بعد از مرگ وی به وراث وی تعلق میگیرد. - حقوق جانبی آثار ادبی و هنری
حقوق جانبی در مالکیت فکری آثار ادبی و هنری، آثار سینمایی شامل حقوق مربوط به کارگردانان، تهیه کنندگان، خوانندگان، تولید کنندگان و نوازندگان را در بر میگیرد.
در ماده 1 قانون حمایت از حقوق مولفان در سال 1348 آثار هنری به شرح زیر است:
از نظر ماده 1 قانون حمایت از حقوق مولفان، مولف و هنرمند به کسی که از طریق دانش و ابتکار، آثار هنری و ادبی را بدون در نظر گرفتن روش های موجود در ایجاد آثار ادبی خلق می کند اطلاق می شود. حقوق آثار ادبی شامل حقوقی است که برای مولفان و پدید آورندگان آثار ادبی مطرح میگردد.
اصالت و مشروعیت در آثار ادبی و هنری
آثار ادبی شامل آثار نوشتاری، سینمایی، تجسمی و آثار فنی است. مشروعیت و اصالت بعنوان دو ویژگی مهم در مالکیت آثار ادبی و هنری مطرح می گردد. که به شرح زیر است:
اصالت در آثار ادبی و هنری داری اهمیت قابل توجهی است بدین منظور حتی در صورتی که آثار ادبی و هنری جزء آثار جدید و ابتکاری نباشد و دارای تشابه زیادی با اختراعات گذشته باشد و یا از آثارهای دیگر کپی برداری شده باشد ولی اثر به طور مستقل تهیه گردد در اینصورت این اثر مورد حمایت قرار میگیرد.
مشروعیت: همواره باید این نکته در نظر گرفته شود که در صورتی که این آثار ادبی و هنری مخالف با نظم عمومی و عفت و اخلاق باشد، از لحاظ شرعی حق انتشار آثار ادبی وجود نخواهد داشت. علاوه بر ارزش های معنوی، آثار ادبی دارای یکسری ارزش مادی (حق پخش اثر، حق تکثیر، حق تهیه فیلم، حق تولید اثر سازگار، حق پخش اثر از طریق صدا) نیز میباشند.
طبقه بندی آثار ادبی و هنری
آثاری که مورد حمایت آثار ادبی و هنری قرار می گیرد شامل موارد زیر است:
- آثار نوشتاری: این آثار به آثاری گفته می شود که بر اساس تحقیقات و نوآوری های نویسنده نوشته شده است. این آثار شامل کتاب ها، جزوه و نمایشنامه ها، رساله ها، اشعار، آثار موسیقی، ترجمه و تلخیص است.
- آثار سمعی و بصری: آثار سمعی و بصری، آثار رادیویی، موسیقی و صوتی را در بر میگیرد.
- آثار سینمایی: این آثار حقوق ناشی از حقوق کارگردانان، بازیگران، تئاتر و سینما را در بر میگیرد.
- آثار تجسمی: آثار تجسمی (آثار مربوط به سفالگری، ساخت مجسمه، طراحی، خوشنویسی، عکاسی، گرافیک و صنایع دستی) را در بر میگیرد.
حقوق مادی مربوط به آثار ادبی و هنری
حقوق مادی مربوط به آثار ادبی و هنری شامل موارد زیر است:
- حق انتشار: پدید آورنده و خالق آثار ادبی حق انتشار از آثار خود را دارا می باشند، آثار ادبی قابل انتشار شامل موارد مختلفی ازجمله (ضبط مغناطیسی روی نوار، صفحات موسیقی، نوارهای ویدیوئی، چاپ کتاب، عکاسی، سی دی های رایانه ای، حق ترجمه، حق کپی رایت)، می باشد.
- حق عرضه برای عموم: پدید آورنده آثار ادبی و هنری حق انتشار و تکثیر آثار خود برای عموم مردم را دارا می باشد.
- حق ترجمه: تنها خلق کننده آثار ادبی حق ترجمه از آثار را دارا می باشد، هیچ کس حق ترجمه اثر ادبی را نخواهد داشت مگر با کسب اجازه از پدیدآورنده اثر ادبی.
- حق انتشار اثر از طریق صدا و تصویر: یکی از راه های انتشار آثار ادبی و هنری استفاده از رادیو و تلویزیون است.
- حق ضبط آثار ادبی
- حق انتساب اثر به پدیدآورنده آن: بر اساس این حق، آوردن نام فرد دیگری جز پدیدآورنده روی اثر ممنوع است و پیگرد قانونی دارد، ضمن این نکته که پدید آورنده آثار میتواند با رضایت خود نام خود را از روی اثر بردارد و آن را بی اثر منتشر کند.
- حق احترام به تمامیت اثر: هر گونه تغییر و تحریف و اعتراضی در اثر توسط افراد دیگر ممنوع است، تنها یک نویسنده با اراده خود می تواند حق تغییر در اثر را به دیگری بدهد.
- حق بر انتشار یا عدم انتشار اثر: تنها پدید آورنده اثر هنری و ادبی حق انتشار و عدم انتشار اثر خود را دارد، همچنین تعین زمان انتشار آثار ادبی بر عهده پدید آورنده اثر ادبی است.
3.7 / 5. مجموع: 3