ارزش گذاری دارایی های نامشهود به دارایی هایی که ماهیت فیزیکی نداشته و منجر به ایجاد سود و ارزش در کسب و کار میگردند گفته می شود، این دارایی های غیر جاری از حقوق قراردادی و سایر حقوق قانونی منشأ میگیرد.
دارایی نامشهود (Intangible Asset) آن را با IA نشان میدهند، در واقع به دارایی گفته می شود که ذات و طبیعت آن فیزیکی نباشد. دارایی های نامشهود یا بصورت مالکیت فکری و معنوی یا در کسب کار منجر به ارزش آفرینی میشوند.
دارایی های نامشهود دارای انواع مختلفی می باشند. ارزش آن ها مانند دارایی های مشهود آشکار نیست این دارایی ها منجر به ایجاد ارزش در یک سازمان و شرکت میگردند.
- عدم حضور فیزیکی
- ایجاد ارزش کسب و کار
- غیر قابل تبدیل به اجزای کوچکتر برای فروش
- قابلیت تشخیص دارایی های نامشهود از هم
ارزیابی دارایی های نامشهودی
به منظور ارزیابی دارایی های نامشهود باید موارد زیر به طور کامل شرح داده شود:
- اسرار تجاری: عبارت است از هزینه و زمان صرف شده توسط کسب و کار و استفاده از فرآیندهای نوآورانه در زنجیره ی کسب و کار که باید بصورت محرمانه باقی بمانند.
- اختراع: شامل اختراع ثبت شده در مراجع قانونی و ارائه مستندات مورد نیاز برای ثبت اختراع.
- حق انتشار: مالکیت محتوای مورد نظر و در اختیار داشتن حق انتشار در مراجع مورد نظر.
- علائم تجاری: استفاده از علائم تجاری در کسب و کار
استفاده از دارایی های نا مشهود
دارایی های نا مشهود در آینده برای چه منظوری مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟ ارزشگذاری دارایی های نا مشهود برای عاملی (مانند امور ورشکستگی) حائز اهمیت میباشد.
مبلغ مورد قبول بازار بعنوان استاندارد ارزش گذاری دارایی های نامشهود که به منظور خریداری آن دارایی نامشهود پرداخت می شود بعنوان یکی بهترین روشهای ارزشگذاری دارایی های نا مشهود میباشد.
روشهای ارزشگذاری دارایی های نا مشهود
روش های مختلفی به منظور ارزشگذاری دارایی های نامشهود وجود دارد که به دسته های زیر تقسیم میگردد:
- ارزش گذاری دارایی نامشهود بر مبنای تاریخچه ارزش مالی: در این روش برای ارزیابی دارایی های نامشهود دو روش مستقیم و غیر مستقیم وجود دارد در روش محاسبه ارزش دارایی نامشهود در روش مستقیم، ارزش دارایی در طول دوره حیات آن بر سالهای عمر آن تقسیم میگردد، در روش غیر مستقیم ارزش دارایی برای شش ماه در نظر گرفته میشود.
- بر مبنای ارزش مالی جایگزین: در این روش ارزش دارایی، از طریق برآورد هزینه های ضروری برای جایگزینی محاسبه میشود. در این روش میزان هزینه های مورد نیاز برای تولید و توسعه دارایی نامشهود محاسبه میگردد.
- ارزش مورد قبول بازار: این روش با استفاده از بازار فعالی که از دارایی های نامشهود در اختیار باشد بسیار مناسب خواهد بود، در این روش ارزش دارایی های نامشهود در بازار مشخص میگردد، در این روش ارزش واقعی معاملات، از طریق استخراج اطلاعات فروش، مجوزها و دارایی های نامشهود مشابه مشخص میگردد. روش بازار، روشی عملی و منطقی است که برای ارزیابی دارایی های نامشهود استفاده می باشد، در این روش، در هر زمان امکان بررسی ارزیابی و رسیدن به برآورد صحیح وجود دارد.
- روش محاسبه درآمد: روش محاسبه درآمد، یکی از بهترین و قابل اعتمادترین روش برای برآورد ارزش دارایی های نامشهود می باشد. یکی از خطاهای رایج در این روش عدم تمایز در ارزیابی ارزش کسب و کار (بعنوان دارایی نامشهود سازمان) و برآورد ارزش دارایی (فکری و دانشی) است. بسیار حیاتی است که میان درآمد حاصل از دارایی نامشهود و درآمد حاصل از کسب کار تمایزی قائل شویم.
طبقه بندی دارایی های نامشهود
- مالکیت صنعتی: اختراع، طرح صنعتی، نام، علامت تجاری، سایر مصادیق قانونی
- مالکیت ادبی و هنری: حق مولف، آثار ادبی و هنری از قبیل نمایشنامه، کتاب، موسیقی و فیلم، حقوق مکتسبه، نرم افزارهای رایانه ای، سایر مصادیق قانونی.
- حقوق ناشی از قراردادهایی با موضوع دارایی نامشهود: از قبیل موافقتنامه های عدم رقابت و حقوق منابع طبیعی و ارقام گیاهی
- دانش فنی و تخصصی: فناوری با پتنت ثبت شده، فناوری های بدون پتنت، پایگاه های داده، فرمول ها، نمام های دامنه اینترنتی
- سایر مصادیق: نظیر استارت آپ ها، شرکتهای دانش بنیان که بخش قابل توجهی از دارایی های آن ها نامشهود هستند، سرمایه های انسانی، فکری، ارتباطی، سازمانی، مشتریان، اطلاعات و تجربیات فنی، تجاری، اقتصادی، مجوزها، پروانه های قانونی، حق امتیاز، لایسنس، فرانشیز که با توجه به استانداردهای ارزشگذاری و حسابداری قابل تشخیص است.
انواع دارایی های نامشهود از نظر استهلاک پذیر بودن
دارایی های نامشهود از نظر استهلاک پذیر بودن به دسته های زیر تقسیم می گردد:
- دارایی های نامشهود با عمر مفید معین.
- مدت استفاده از این دارایی ها محدود است.
- ارزش مالی آن ها محدود میباشد.
- استهلاک آن ها شبیه استهلاک دارایی های ثابت مشهود است مانند حق اختراع، حق انتشار.
- دارایی های نامشهود با عمر مفید نامعین.
- دارای محدودیت عمر نمی باشند.
- این دارایی ها قابل جداسازی از شرکت یا سازمان نمی باشند (شهرت، برند، سرقفلی).
روش محبوبیت و شناخته شدن
روش برآورد ارزش دارایی های نامشهود با توجه به محبوبیت و شناخته شدن آن یکی دیگر از روشهای برآورد ارزش دارایی های نا مشهود است.
در این روش با توجه به ارزش و محبوبیت دارایی نامشهود و درآمد مالی شرکت حاصل از محبوبیت شرکت، ارزش دارایی نامشهود محاسبه میگردد، این روش برای برآورد خسارت در پرونده های حقوقی و قانونی مورد استفاده قرار میگیرد. این روش معیاری برای برآورد ارزش دارایی های نامشهود از طریق مبالغ صرف نشده ارائه مینماید. در این روش نرخ ارزش افزوده ناشی از علامت تجاری و برند با توجه به معاملات صورت گرفته در بازار بدست آورده میشود.
انواع طبقه بندی دارایی های نامشهود از نظر قانونی و غیر قانونی
دارایی های نامشهود به دو دسته دارایی های نامشهود قانونی و دارایی های نامشهود غیر قانونی تقسیم میشوند.
دارایی های نامشهود تحت نظر قانون
- علائم تجاری : شرکت ها به منظور جذب مشتریان از آن ها به منظور معرفی خود به مشتریان از علائم تجاری و لوگوها استفاده مینمایند.
- برندها: برند در واقع از لحاظ فیزیکی قابل مشاهده نیستند و در واقع یک برند با مشتریان ارتباط احساسی و شخصیتی و فرهنگی با مشتریان برقرار نموده و باعث ادامه دار شدن روابط مشتریان و شرکت ها میگردد.
- اختراع: نام مخترع، حق خرید و فروش اختراع ثبت شده، تاریخ انقضای آن و حق بهره برداری از اختراع مورد توجه است.
- انتشار: ایجاد و مالکیت حق نویسنده در ثبت نام وی در اثر خلق شده و حق نویسنده در انتشار و تکثیر اثر.
- اسرار تجاری: اسرار تجاری عبارت است از صرف و وقت و زمان صرف شده به منظور توسعه ارزش کسب و کار و ایجاد فرآیندهای تولید توسعه و نوآوری در زنجیره ی کسب کار که همواره باید به صورت محرمانه باقی بمانند هر چقدر نگه داری این اسرار تجاری سخت تر باشد آن اسرار تجاری از اهمیت بیشتری برخوردار است.
دسته بندی دارایی های نامشهود از نظر نحوه ایجاد
- بازاریابی: این دسته شامل ( نام شرکت، لوگوی شرکت، کلیه محصولات و ابزار مورد استفاده در بازاریابی، برندها، علایم تجاری ثبت شده و طراحی و بسته بندی و حق انتشار میباشند.
- دسته فناوری اطلاعات: این دسته شامل (سیستم های مدیریت اطلاعات سازمان های بزرگ، اپلیکیشن های طراحی، بازاریابی دیجیتال، داده ها، مجوزها، بانک های اطلاعاتی، اسامی دامنه ها، ابزارهای توسعه نرم افزار میباشند.
- دسته فنی و فناوری: ثبت اختراع های کلیدی، اسرار تجاری، فرمول ها، فناوری های بسته بندی، اشکال و اندازه ها، فناوری پردازش، نتایج آزمایش های خاص، مشخصات محصولات، پلتفرم های اجرایی.
فرآیندهای ارزش آفرین دارایی های نامشهود
دارایی های نامشهود مالکیت فکری و معنوی در یک سازمان با استفاده از فرآیندهای مدیریت دانش در آن سازمان ارزش آفرینی میکنند. ارزش آفرینی آنها به سه دسته تقسیم میگردد:
- داراییهای بیرونی: داراییهای
- بیرونی شامل (نام و علائم تجاری، مجوزهای قانونی، قراردادها، روابط مشتریان و تولیدکنندگان) می باشند.
- دارایی های درونی: دارایی های درونی شامل (فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، کیفیت کالا و خدمات، هوشمند سازی سازمان) می باشند.
- دارایی های انسانی: دارایی های انسانی شامل(مهارت ها، تحصیلات، نوآوری ها و…… ) می باشد.
ارزش دارایی های نامشهود در کسب و کار
دارایی های نامشهود با استفاده از موارد زیر میتوانند باعث ارزش در کسب و کار گردند که شامل موارد زیر است:
- یادگیری
- استفاده از ظرفیت ها
- ارتباط بین فعالیت ها
- ایجاد ارتباط بین واحدهای کسب و کار
- درجه یکپارچه سازی عمودی
- موقعیت جغرافیایی
- قوانین و مقررات
- زمان ورود به بازار
ویژگی های دارایی های نامشهود
دارایی نامشهود باید دارای ویژگی های باشد که آن را از دارایی های دیگر متمایز نماید که این ویژگی ها شامل موارد زیر است:
- عدم دسترسی: دسترسی دشوار به دارایی های نا مشهود
- شایستگی: دارایی های نا مشهود باید منجر به ارزش آفرینی در کسب و کار گردند.
- غیر قابل تقلید: دارایی های نا مشهود نباید براحتی قابل الگو برداری باشند.
- غیر قابل جایگزینی: این دارایی ها باید به راحتی قابل جایگزین کردن نباشند.
- غیر انتقال: این داراییها نباید براحتی قابل انتقال و خرید و فروش باشند
- پایداری و دوام: تداوم موقعیت رقابتی سازمان به پایداری و دوام دارایی های نامشهود بستگی دارد.
دارایی های نا مشهود دارای هرمی است که بر اساس آن ارزش گذاری شده است. این هرم شامل موارد زیر است:
- اصول اولیه: اصول اولیه هرم ارزشگذاری دارایی نامشهود شامل (هدف ارزیابی دارایی های نا مشهود، شرح ارزیابی دارایی های نا مشهود، مبانی ارزیابی و استاندارد ارزیابی دارایی های نا مشهود است)
- کاربرد دارایی های نا مشهود: حقوقی، کسب و کار، مالی
- متدلوژی: شامل(ارزش، روش های درامدی، گردش مالی و درآمد)
دارایی های نامشهود در شرکت های نوپا
روشهای مختلفی به منظور برآورد ارزش یک کسب و کار در حوزه شرکت های نوپا وجود دارد که به شرح زیر است:
- مدل برکوس:
این روش در سال 1990 توسط دیوبرکوس مطرح شد، در این روش با توجه به 5 عامل موثر (کیفیت تیم مدیریتی، ایده، محصول اولیه، کیفیت هیأت مدیریت، فروش محصول ارزیابی شده، ریسک بازار، ریسک تولید) ارزش شرکت محاسبه می گردد، بر اساس هر یک از این عوامل فوق عددی به آن ها نسبت داده می شود در نهایت ارزش نهایی کسب و کار محاسبه می شود.
روش جمع عوامل ریسک
در این روش موارد زیر در نظر گرفته میشود:
- مدیریت
- ریسک رقابتی
- مرحله کسب و کار
- ریسک فناوری
- حقوقی
- ریسک شهرت
- تأمین سرمایه
- ریسک خروج بنیانگذاران
روش فرست شیکاگو:
از این روش برای ارزشگذاری شرکت های نوپا استفاده می شود، در این روش عواملی که منجر به ایجاد ارزش کسب و کار و رونق اقتصادی شرکت یا سازمان، بصورت غیر فیزیکی هستند مورد بررسی قرار میگیرد و عددی برای هرکدام از این عوامل بدست آورده میشود.
سپس در این روش 3 سناریو (خوش بینانه، واقع بینانه، بدبینانه) نسبتا سازگار و منطبق بر پيش بينی روند بازار تدوين شده و يك مقدار احتمال به هريك اختصاص مييابد تا ارزش كل بصورت وزني از ميان اين 3 سناريو محاسبه شود.
درخواست مشاوره کارشناسی