در فرهنگ لغات دهخدا آمده است: اجرتی که برای تعیین مقدار آن اجرت امثال موضوع اجاره موردنظر قرار گیرد و یا در فرهنگ لغات عمید میخوانیم در حقوق، اجاره بهایی است که پس از تمام شدن مدت اجاره از روی میزان اجاره و نظایر آن معین میشود و یا بهاء و مالی است که جهت استفاده نامشخص از یک دارایی پرداخت میشود؛ و معادل انگلیس آن عوض عادلانه و منصفانه است.
آغاز روند رسیدگی حقوقی در دادگستری، مستلزم تقدیم دادخواست از طرف مدعی (خواهان) با ذکر دلایل، ضمایم، اسناد و مدارک و بر اساس خواسته مرقوم میگردد.
مبانی حقوقی اجرت المثل
مفهوم تصرف، استیلای انسان بر مال بهقصد انتفاع از آن و به نفع خود است؛ و مصداق تصرف مستلزم وجود ارکان و شرایطی است که به ترتیب ذیل بیان میشود:
- مادی: یعنی استیلاء (که مهمترین رکن آن است) و سلطه شخصی بر آن مال بالمباشرت و یا مع الواسطه مشاهده میشود.
- معنوی: که همان قصد استفاده از مال به نفع خود است نه به نفع دیگران.
- استمرار تصرف: به آن معنی که باوجود ارکان فوقالذکر تحت استیلاء برای مدتی مال شخصی باشد و عرفاً عنوان تصرف بر آن صدق کند.
- علنی بودن تصرف: یعنی کیفیت تصرف چنان باشد که عرفاً بتوان اعمال تصرف را بر آن مال صرفنظر از اینکه خوانده مطلع شده باشد یا نه احساس شود.
- صریح بودن تصرف: یعنی در تشخیص مبنا و منشأ و صحت تصرف تردیدی وجود نداشته باشد.
شایانذکر است میزان اجرت المثل بسته به شرایط روز و شدت استفاده و نوع مال و … تعیین میگردد. شروطی که خواهان میتواند نسبت به مطالبه اجرت المثل اقدام نماید.
اول، بنا به درخواست خوانده عمل انجامشده باشد.
دوم، ازلحاظ عرفی اجرتی برای آن عمل وجود داشته باشد.
سوم، قصد تبرعی از سوی عامل برای عمل وجود داشته باشد.
نحوه محاسبه اجرت المثل ایام تصرف
همانطور که ذکر شد محاسبه اجرت المثل ایام تصرف به عوامل مختلفی بستگی دارد و فرمول بهصورت دقیق، قابلتعیین نیست بلکه پس از اقامه دعوا کارشناس خبره با در نظر گرفتن شرایط مختلف اقدام به تعیین میزان آن مینماید.
درواقع تعیین میزان اجرت المثل ایام تصرف را دادگاه به کارشناسان واگذار نموده است؛ و کارشناسان عموماً در تعیین اجرتالمثل ایام تصرف به عواملی نظیر کیفیت اموال، قیمت آن و یا مساحت ملک و تأسیسات متعلق به ساختمان، موقعیت جغرافیایی ساختمان، نرخ تورم، نرخ زمان تصرف و نرخ زمان کارشناسی و همچنین مدت تصرف توجه میکنند؛ و یا مواردی که باید کارشناس به آن توجه داشته باشد جبران ضرر و زیانهای وارده ناشی از زمان تصرف است.
آنچه مسلم است اصل لزوم جبران ضرر انکارناپذیر است؛ اما چگونگی جبران ضرر که به جنبه علمی قضیه مربوط است همچنان موردبحث است. اولاً جبران ضرر باید به نحوی باشد که اصل منافع یا مال آن به متضرر بازگردد.
دوماً توجه به عدل و قسط در تعیین ضرر لازم است. سوماً به نرخ روز باشد. چهارماً غاصب باید تاوان عمل خود را داده و جبران نماید. نهایتاً در مقام تعیین اجرتالمثل ایام تصرفشده یا معدوم شده به نظر میرسد محاسبه متوسط ایام مورد مطالبه قاعده صحیح و منصفانه است.
20 دیدگاه دربارهٔ «اجرتالمثل ایام تصرف»
من خانهای داشتم که یک نفر بدون اجازه توش زندگی کرد، میخوام اجرت المثل ایام تصرفش رو بگیرم، چطوری باید اقدام کنم؟
اگر کسی بدون اجازه توی زمینم کشاورزی کرده باشه، میتونم اجرت المثل بخوام؟
همسایهام بدون اجازه وسایلش رو توی حیاط من گذاشته، میتونم اجرت المثل بگیرم؟
اگر کسی ساختمانی که خالیه رو اشغال کرده باشه و کاری نکرده، اجرت المثل تعلق میگیره؟
من خونهامو به دوستام قرض دادم ولی بعد از مدتی اجرت المثل خواستم، درست هست؟
اگر کسی مدت کوتاهی بدون اجازه توی مغازهام کار کرده باشه، اجرت المثل تعلق میگیره؟
خونهای که بدون اجازه اجاره داده شده، آیا اجرت المثل به مالک تعلق میگیرد؟
اگر کسی زمین منو تصرف کنه ولی هیچ کاری روش نکرده، اجرت المثل میخوره؟
آیا میتونم اجرت المثل برای اجناس داخل خونهام هم بگیرم؟
من خانهای داشتم که یک نفر بدون اجازه توش زندگی کرد، میخوام اجرت المثل ایام تصرفش رو بگیرم، چطوری باید اقدام کنم؟
اگر کسی بدون اجازه توی زمینم کشاورزی کرده باشه، میتونم اجرت المثل بخوام؟
همسایهام بدون اجازه وسایلش رو توی حیاط من گذاشته، میتونم اجرت المثل بگیرم؟
اگر کسی ساختمانی که خالیه رو اشغال کرده باشه و کاری نکرده، اجرت المثل تعلق میگیره؟
من خونهامو به دوستام قرض دادم ولی بعد از مدتی اجرت المثل خواستم، درست هست؟
اگر کسی بدون اجازه توی حیاط خونه من بساط کرده باشه و بعد خالی کرده، اجرت المثل میخوره؟
بله، تصرف موقت ملک حتی اگر منجر به آسیب مستقیم نشود، مشمول اجرت المثل است. کارشناسان میزان استفاده، مدت تصرف، شدت مزاحمت و ارزش روز ملک را بررسی میکنند و مبلغی منصفانه تعیین میکنند. ارائه عکس، شاهد و سند مالکیت به دادگاه کمک میکند تا تصرف اثبات شود. اجرت المثل هدفش جبران ضرر ناشی از تصرف و استفاده غیرمجاز است، حتی اگر بعداً ملک خالی شود. بنابراین مالک میتواند از دادگاه مبلغی مطابق نرخ روز برای مدت تصرف مطالبه کند تا حقوقش محترم شمرده شود.
یکی از دوستانم بدون اجازه خونهامو چند ماه تصرف کرده، ولی من الان میخوام اجرت المثل، دیر نشده؟
خیر، مطالبه اجرت المثل مشمول مرور زمان کوتاهمدت نیست، اما طبق قانون مدت مشخصی برای طرح دعوا وجود دارد. ابتدا باید دادخواست رسمی به دادگاه حقوقی ارائه کنید و مدت تصرف، مالکیت و مدارک مربوط را ضمیمه کنید. کارشناسان با بررسی شرایط ملک، نوع تصرف، مدت زمان استفاده و نرخ روز، مبلغ اجرت المثل را تعیین میکنند. حتی اگر تصرف چند ماه پیش بوده باشد، اصل جبران ضرر رعایت میشود. ارائه عکس، سند مالکیت و شهادت شهود تصرف را اثبات میکند. هدف اجرت المثل، جبران استفاده غیرمجاز و رعایت عدالت است، نه تنبیه، بنابراین حتی دیرکرد در اقدام تاثیری بر حق شما ندارد، مگر اینکه مهلت قانونی منقضی شده باشد.
همسایهمون پارکینگم رو بدون اجازه استفاده کرده، اجرت المثل میخوره؟
بله، حتی تصرف کوتاهمدت پارکینگ توسط دیگران بدون اجازه مالک، مشمول اجرت المثل است. کارشناسان با توجه به موقعیت، مساحت و مدت زمان استفاده، مبلغی منصفانه تعیین میکنند. لازم است مالک مدارک مالکیت، عکس، و در صورت امکان، شاهد ارائه دهد. اجرت المثل برای جبران ضرر ناشی از استفاده بدون اجازه است و حتی اگر وسایل آسیب ندیده باشند، محاسبه میشود. هدف این است که حق مالک رعایت شود و مبلغ بر اساس نرخ روز و عرف منطقه تعیین شود تا عدالت برقرار شود.