نحوه احراز اصالت وسایط نقلیه توسط کارشناس رسمی دادگستری

از سالیان گذشته تا حال حاضر برای وسایل و تولیدات مهم و ارزشمند مانند وسایط نقلیه، سلاح، ماشین‌های تحریر، کامپیوتر، لپ‌تاپ و غیره، شماره‌سریال در یک قسمت از بدنه یا موتور به‌صورت حک‌شده تعبیه‌شده تا ضمن مشخص شدن هویت ساخت آن که امکان تمایز آن‌ها در تنوع تولید انبوه، از یکدیگر میسّر شود و دارندگان وسایل با علم و اطلاع از این شماره‌ها و با ارائه اسناد مالکیت یا فاکتور معتبر، مالکیت خود را به اثبات رسانند. در نظام ادله اثبات دعوی، احراز اصالت اشیاء یا اسناد، نقش مهمی در اعتبار دلایل دارند و معیار مطمئنی برای تشخیص صحت شی یا سند و تمامیت آن است.

مقدمه:

با استعانت از الطاف الهی و استفاده از تجربیات خدمتی، منابع و مآخذ مختلف و همکاری سایر کارشناسان رسمی دادگستری رشته وسایط نقلیه موتوری، مبحث احراز اصالت وسایط نقلیه موتوری زمینی را در حد توان بررسی و تحریر می‌نمایم، امید است موردقبول واقع گردد. از سالیان گذشته تا حال حاضر برای وسایل و تولیدات مهم و ارزشمند مانند وسایط نقلیه، سلاح، ماشین‌های تحریر، کامپیوتر، لپ‌تاپ و غیره، شماره‌سریال در یک قسمت از بدنه یا موتور به‌صورت حک‌شده تعبیه‌شده تا ضمن مشخص شدن هویت ساخت آن که امکان تمایز آن‌ها در تنوع تولید انبوه، از یکدیگر میسّر شود و دارندگان وسایل با علم و اطلاع از این شماره‌ها و با ارائه اسناد مالکیت یا فاکتور معتبر، مالکیت خود را به اثبات رسانند. در نظام ادله اثبات دعوی، احراز اصالت اشیاء یا اسناد، نقش مهمی در اعتبار دلایل دارند و معیار مطمئنی برای تشخیص صحت شی یا سند و تمامیت آن است.

تعاریف:

• اتاق وسایط نقلیه: چهارچوبی است که کارخانه سازنده بر اساس اصول فنی و منطبق با سایر اجزاء وسیله نقلیه خصوصاً موتور آن، بر روی دو عدد شاسی طولی قرار می‌دهد.
• رنگ وسایط نقلیه: توسط کارخانه سازنده پاشیده می‌شود که معمولاً کوره‌ای است و به‌سادگی تغییر محسوسی در آن نمی‌توان ایجاد کرد.
• شماره موتور: سریالی است که از ناحیه کارخانه سازنده بر روی جداره سمت چپ یا راست موتور حک می‌شود و به‌صورت پلاکت بر روی سینه موتور نصب می‌شود.
• شماره شاسی: شماره‌ای است که یا بر روی قسمتی از اتاق، حک‌شده یا به‌صورت پلاکت نصب است و در برخی از خودروها بر روی شاسی طولی حک‌شده و اخیراً در خودروهای وارداتی و بعضاً خودروهای داخلی بالای در داشبورد، زیر شیشه جلو اتومبیل سمت چپ قابل‌مشاهده است.

هر وسیله ارزشمندی نیاز به تمایز از وسایل هم‌شکل و شمایل خود دارد؛ بنابراین کارخانه سازنده، با در نظر گرفتن فاکتورهایی سعی در تفکیک نمودن آن‌ها از یکدیگر می‌نماید. این امر در وسایط نقلیه موتوری زمینی حائز اهمیت ویژه‌ای است، به همین منظور از سال ۱۹۷۷ در شرکت‌های خودروسازی آمریکا تصمیم گرفته شد، شماره شناسایی خودرو (VIN) که معادل DNA در انسان است. جهت خودروها در نظر گرفته شود تا با تشخیص (VIN) یک وسیله نقلیه از میلیون‌ها وسیله دیگر متمایز شود، (VIN) ترکیبی از اعداد و حروف است که هر یک دارای معانی خاصی است. فراوانی خودروها ایجاب می‌کند به‌منظور تشخیص یک وسیله نقلیه هر یک از آنان دارای رمز شناسایی باشند. در این تقسیم‌بندی برای هر کشور سازنده خودرو، شناسه جهانی خاصی در نظر گرفته‌شده است که سازندگان خودرو در سراسر دنیا ملزم به رعایت آن می‌باشند. کارشناسان رسمی دادگستری رشته وسایط نقلیه زمینی در تهیه گزارشات رسمی عمدتاً این موارد را مدنظر قرار می‌دهند: نوع سیستم و تیپ، مدل، نوع سوخت، تعداد سیلندر، تعداد محور، تعداد چرخ، شماره موتور، شماره شاسی، شماره اتاق، رنگ و سایر مشخصات، اطلاعات مربوط به موارد فوق‌الذکر را با اسناد مسلم الصدور صادره برای هر خودرو و نیز سوابق بایگانی، شماره‌گذاری و پلاک خودرو مطابقت و تغییرات احتمالی را بررسی و انطباق یا عدم انطباق آن را به مراجع متقاضی اعلام می‌دارند.

مستندات قانونی احراز اصالت وسایط نقلیه موتوری زمینی (خودرو)

ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که اگر کسی در ارقام و مشخصات پلاک وسایط نقلیه موتوری زمینی (خودرو)، آبی، کشاورزی، تغییر دهد و یا پلاک وسیله موتوری دیگری را به آن الصاق نماید یا بر روی آن پلاک تقلبی بکار برد یا چنین وسایطی را با علم به تغییر و یا تعویض پلاک تقلبی مورداستفاده قرار دهد و همچنین در صورتی‌که به نحوی از انحاء در شماره شاسی، موتور یا پلاک وسیله نقلیه موتوری و یا پلاک‌های موتور و شاسی که از طرف کارخانه سازنده، حک یا نصب‌شده بدون تحصیل مجوز از راهنمایی و رانندگی تغییر دهد و آن را از صورت اصلی کارخانه خارج کند به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. ماده ۲۱ آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی مصوب سال ۱۳۸۴ بیان می‌دارد مالک وسیله نقلیه چنانچه قصد تغییر رنگ یا تعویض هر یک از قطعات اصلی (شامل موتور، شاسی و اتاق) را داشته باشد باید پیش‌تر مجوز لازم را از واحد شماره‌گذاری راهنمایی و رانندگی دریافت نماید.
تبصره ذیل ماده ۲۱ آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی وسایط نقلیه عمومی باری و مسافری مشمول مقررات مربوطه می‌باشند. ماده ۲۲ آئین‌نامه راهنمایی و رانندگی، تعویض قطعات اصلی و همچنین تغییر رنگ وسایط نقلیه وارداتی پیش از شماره‌گذاری را منوط به دریافت مجوز کتبی از واحدهای شماره‌گذاری نموده است. با نگرش به موارد بالا اصالت قطعات مذکور همواره مدنظر افسران شماره‌گذاری به هنگام تعویض پلاک بوده است، کارشناسان رسمی دادگستری رشته وسایط نقلیه موتوری زمینی، پس از کشف وسایل نقلیه سرقتی و در مراکز خریدوفروش مجاز وسایط نقلیه و همچنین در موقع اوراق نمودن آن‌ها برابر مقررات و قوانین مربوطه عمل می‌نمایند.

در چه مواقعی احراز اصالت خودرو در ارکان و ممیزات لازم و ضروری است؟

• هنگام کشف اتومبیل سرقتی
• هنگام خارج شدن از رده (اوراق کردن)
• هنگام عدم انطباق مشخصات فنی خودرو با اسناد مسلم الصدور
• هنگام شماره‌گذاری وسایط نقلیه
• هنگام زمانی که اداره یا سازمان قصد فروش از طریق مزایده را دارد
• هنگام سرویس‌دهی به‌وسیله نقلیه از قبیل تعویض موتور، شاسی، صدور کارت المثنی و غیره

در احراز اصالت وسایط نقلیه چه مواردی می‌بایست موردتوجه واقع شوند؟

تغییر وضعیت احتمالی وسیله نقلیه

گاهی دیده‌شده است مالکان وسایط نقلیه‌ای اقدام به تغییر وضعیت نموده و مدارکی دال بر قانونی بودن خود ارائه نمی‌نمایند، به‌عنوان‌مثال وسیله نقلیه‌ای که کاربرد تانکر داشته و در حال حاضر به‌صورت کمپرسی یا کامیون باری از آن استفاده می‌شوند یا اینکه اتوبوس مسافربری خصوصاً بین‌شهری قدیمی با تغییر وضعیت وسیله نقلیه را از حالت عادی به‌اصطلاح به سوپر تغییر داده و یا از جهت تعداد صندلی‌ها با مندرجات کارت شناسایی صادره از سوی شماره‌گذاری مغایرت دارد یا تغییر در محورهای وسایط نقلیه باربری و امثالهم که می‌بایست توجه ویژه‌ای به آن‌ها مبذول داشت.

موارد قابل‌توجه در وسایط نقلیه سبک:

مسئله اصلی بازدید و مطابقت موتور، شاسی، اتاق و رنگ است که ارکان اصلی محسوب می‌شوند، ازنظر فابریک بودن رنگ، دست‌کوب نبودن شماره شاسی و موتور محتاج دقت ویژه است.

موارد قابل‌توجه در وسایط نقلیه سنگین:

در وسایط نقلیه سنگین نظیر کامیون، تریلر و … علاوه بر بررسی شماره‌های موتور شاسی، رنگ، تعداد سیلندر، تعداد چرخ، تعداد محور، نوع اتاق و نوع سوخت نیز موردتوجه قرار گیرد و موارد فوق با کارت مشخصات وسیله نقلیه یا اسناد دیگری که از طرف نماینده سازمان درخواست شده، مقایسه و درج گردد.

تخلف درزمینه خدشه‌دار کردن مدارک و اصالت خودرو چه عواقبی دارد؟

در خاتمه به چگونگی برخورد مقامات صلاحیت‌دار در رابطه با افرادی که در ارکان و ممیزات اصلی وسایط نقلیه، تغییراتی را به جهت عدم آگاهی صورت می‌دهند و راهکارهای آن اشاره خواهیم داشت. چنانچه با فرد یا افرادی که بدون قصد و نیت سوء و صرفاً به علت عدم آگاهی اقدام به خرید وسایط نقلیه‌ای نموده(اند) که از سوی افراد دیگر در وضعیت وسیله نقلیه، تغییراتی ایجاد شده و خریدار بی‌اطلاع بوده مواجه باشیم، فرد مدنظر بایستی ابتدا به واحد شماره‌گذاری مراجعه و تغییر صورت گرفته را منعکس نماید. کارشناسان مربوطه پس از بررسی، مراتب را به اداره آگاهی اعلام می کنند تا بررسی شود که شماره قطعه‌ای که تغییر نموده دارای سابقه سرقت بوده یا خیر؟ در حال حاضر در صورت منفی بودن نتیجه، مراتب در شهر تهران به دادسرای شماره ۳۲ واقع در خیابان آزادی، خیابان رودکی شمالی، کوچه فرج الهی گزارش می‌شود.
قضات محترم، پرونده را جهت بررسی نهایی و اظهارنظر کارشناسان رسمی دادگستری در امور وسایط نقلیه موتوری زمینی به آن‌ها ارجاع می کنند تا با بازدید از آن مشخص نمایند تغییر صورت گرفته با معیارهای فنی منطبق است یا خیر؟ در صورت تأیید وسیله نقلیه از سوی کارشناسان منتخب مراتب را مبنی بر اینکه صرفاً به‌عنوان‌مثال موتور تعویض گشته و دارای برگ خرید معتبر رسمی است گزارش می کنند. قاضی به اعمال ماده ۳۰ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی اقدام می کند. این ماده بیان می‌کند که تغییر قطعات اصلی وسایط نقلیه، شامل موتور، شاسی، اتاق و نیز رنگ، بدون مجوز راهنمایی و رانندگی ممنوع است. درصورتی‌که بدون مجوز اقدام به تعویض موارد فوق شود بنا به واحد رسیدگی به اعتراضات مندرج در ماده ۵، متخلف ملزم به پرداخت یک‌چهارم تا یک‌هشتم قیمت قطعه و یا رنگ تغییریافته، خواهد شد؛ و در صورت عدم کشف فساد در احراز اصالت و قطعه تعویض شده خودرو، نسبت به اصلاح سند اقدام لازم به عمل می‌آید. چنانچه قطعه تغییریافته، فاقد استانداردهای لازم و مقرر فنی باشد، نسبت به اوراق نمودن خودرو اقدام خواهد شد.