جهت رسیدگی به تخلفات ساخت‌وسازهای بدون پروانه یا مجوز ساختمان و یا خلاف مجوز ساخت، کمیسیونی تحت عنوان کمسیون ماده ۱۰۰ در شهرداری تشکیل می‌شود.
مطابق قانون تمامی مالکین املاک و اراضی می‌بایست قبل از شروع ساخت‌وساز از شهرداری مربوطه پروانه ساختمان دریافت کنند و شهرداری موظف است از هرگونه عملیات ساختمانی بدون پروانه ساختمان یا خلاف پروانه ساختمان توسط مأموران خود جلوگیری کند.
در صورت مشاهده تخلفات از عملیات ساختمانی جلوگیری و در کمسیون ماده ۱۰۰ شهرداری به آن‌ها رسیدگی می‌شود.
کمیسیون ماده ۱۰۰ در محل شهرداری و از اعضاء و شخصیت‌های حقوقی مجزا از شهرداری به شرح ذیل تشکیل می‌شود:
- نماینده دادگستری
- نماینده شورای شهر
- نماینده فرمانداری
در ضمن علاوه بر سه عضو اصلی، یک نماینده از شهرداری برای ادای توضیحات به نمایندگی از شهرداری و مالک در این کمیسیون حضور دارد که حق رأی ندارد.
روند اجرا و تشکیل کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری چگونه است؟
- پس از مشخص شدن موارد تخلف و تنظیم و اخذ لایحه دفاعیه مالک، پرونده برای بررسی و رسیدگی در کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری آماده می‌شود،
- پس از تشکیل کمیسیون و ابلاغ رأی، مالک یا شهرداری می‌تواند ظرف مدت ۱۰ روز نسبت به رأی اعتراض خود را اعلام کنند تا کمیسیونی با اعضای جدید تشکیل شود.
پس از تشکیل مجدد کمیسیون ماده ۱۰۰ رأی صادره از این کمیسیون قطعی است.
انواع تخلفات در عملیات ساختمانی که به کمیسیون ماده ۱۰۰ در شهرداری ارجاع داده می‌شوند و پس از تشکیل کمیسیون یکی از احکام زیر صادر می‌شود:
- تخریب: اگر عملیات ساختمانی بدون پروانه یا خلاف پروانه، مخالف اصول شهرسازی، فنی و بهداشتی باشد، حکم تخریب بنا در کمیسیون ماده ۱۰۰ صادر می‌گردد.
- اخذ جریمه: درصورتی‌که اصول فنی، بهداشتی و شهرسازی رعایت شده باشد، کمیسیون ماده ۱۰۰ می‌تواند رأی به اخذ جریمه مالک یا ذینفع ملک صادر کند و مالک یا ذینفع می‌بایست به اجزاء ساخت هر مترمربع ملک بدون جواز ساخت، یک‌دهم ارزش معاملاتی ساختمان یا یک‌پنجم ارزش سرقفلی ساختمان (برای املاک تجاری) درصورتی‌که ساختمان ارزش سرقفلی داشته باشد، (هرکدام که مبلغ آن بیشتر است) را به شهرداری پرداخت و پایانکار ساختمان خود را از شهرداری دریافت کند.
۱- تخلف مربوط به تراکم اضافی: ساخت بنایی اضافه‌تر از بنای درج‌شده در پروانه ساختمان از سوی مالک که در کمیسیون ماده ۱۰۰ بررسی و تصمیم‌گیری می‌شود، بعد از بررسی امکان صادرشده دو حکم وجود دارد:
- تخریب در صورتی عدم رعایت اصول بهداشتی، فنی و شهرسازی یا عدم پرداخت جریمه تعیین‌شده از سوی کمیسیون ماده ۱۰۰ برای ساخت اضافه بنا اعمال می‌شود.
- رأی به دریافت جریمه از مالک یا ذینفع
با تشخیص کمیسیون در صورت عدم ضرورت تخریب اضافه بنا، رأی به پرداخت جریمه از سوی مالک یا ذینفع را می‌دهد. رأی به پرداخت جریمه و میزان آن به عواملی به شرح ذیل بستگی دارد:
- نوع موقعیت ملک ازنظر مکانی
- نوع استفاده از فضای ایجادشده
- نوع ساختمان ازنظر نوع مصالح
- نوع کاربری اراضی
اراضی میتوانند:
- الف-مسکونی باشد
میزان جریمه نباید از حداقل یک‌دوم کمتر و از سه برابر ارزش معاملاتی روز ساختمان برای هر مترمربع بنای اضافی بیشتر باشد. - ب-تجاری، صنعتی و اداری باشد
میزان جریمه نباید از حداقل دو برابر کمتر و از چهار برابر ارزش معاملاتی روز ساختمان برای هر مترمربع اضافی احداث‌شده بیشتر باشد.
۲- تخلف مربوط به عدم احداث پارکینگ و یا غیرقابل استفاده بودن پارکینگ:
میزان جریمه می‌بایست حداقل یک برابر و حداکثر دو برابر ارزش معاملاتی ساختمان برای هر مترمربع فضای از بین رفته پارکینگ باشد (مساحت هر پارکینگ با احتساب گردش ۲۵ مترمربع است)
۳- تخلف مربوط بهتجاوز به معابر شهر:
منظور تجاوز به ملک سابق خود که در طرح مصوب شهرداری جزء معبر قرارگرفته است و باید نوسازی یا ساخت‌وساز جدید مطابق این طرح انجام شود، در این مورد می‌بایست طرح موضوع دعوا در کمیسیون ماده ۱۰۰ انجام شود.
۴- تخلف مربوط به عدم استحکام بنا:
چنین تخلفی زمانی پیش می‌آید که سازنده ملک بدون رعایت اصول فنی و مهندسی اقدام به احداث بناکرده باشد و بنا استحکام لازم و کافی را نداشته باشد در مورد این تخلف کمیسیون ماده ۱۰۰ حکم به تخریب بنا را اعلام می‌کند.
۵- تخلف مربوط به تغییر کاربری:
به‌طور مثال در یک زمین با کاربری مسکونی بنایی اداری یا تجاری احداث شود.
