قیمت گذاری سهام شرکت

این مقاله یک راهنمای تخصصی برای مدیران، حسابداران، کارشناسان ارزش‌گذاری سهام و وکلا و مروری نظام‌مند بر اصول، روش‌ها، ضوابط حقوقی و رویه‌های عملی تعیین «قیمت پایه و ارزش سهام» در شرکت‌ها (به‌ویژه شرکت‌های سهامی) ارائه می‌دهد.

روش‌های رایج: ارزش اسمی، ارزش دفتری، ارزش روز بازار، ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی (DCF)، ارزش جاری خالص دارایی‌ها (Adjusted NAV)، روش میانگین/معدل، ارزش مبتنی بر سودآوری و تحلیل ارزش ذاتی/اقتصادی بررسی و برای موارد ویژه (شرکت‌های بورسی و غیربورسی، سرمایه‌گذاری‌های جزئی یا کنترلی، شرکت‌های زیان‌ده یا دارای دارایی خاص) دستورکار عملی پیشنهاد می‌شود. ضمناً نکات تعدیل‌کننده (مالیات، مزایای پایان خدمت، ذخایر مطالبات مشکوک، تخفیفات عدم بازارپذیری و غیرقابل‌کنترلی و مزیت مدیریتی و …) تشریح شده‌اند.

پادکست آشنایی با نحوه قیمت گذاری سهام شرکت:

اهمیت و کارکرد ارزش گذاری سهام

قیمت‌گذاری و تعیین ارزش سهام نقش اساسی در فرآیندهای زیر دارد:

• تعیین قیمت پیشنهادی در عرضه‌های اولیه و فروش بلوکی؛
• وثیقه‌گذاری برای دریافت تسهیلات بانکی؛
• شناسایی ارزشِ حقوق سهام‌داران در دعاوی حقوقی (اختلافات شراکتی، تقسیم وراثت، حاکمیت)؛
• مبنای محاسبه مالیات‌ها، عوارض و گزارش‌های قانونی؛
• ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها (خرید/فروش سهام عمده یا جزئی)؛
• تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و هیئت مدیره برای توسعه یا ادغام/تلفیق.

این موارد نشان می‌دهد که ارزش‌گذاری باید هم «قابل دفاع علمی» و هم «قابل اتکا حقوقی» باشد؛ لذا ترکیب روش‌های مختلف و مستندسازی دقیق ضروری است. (روش‌ها و اصول حرفه‌ای در استانداردهای ارزش‌گذاری و IFRS تشریح شده‌اند). IFRS Foundation

• هیچ روش واحدی همواره «درست‌ترین» نیست؛ بهترین عمل ترکیب روش‌ها و ارایهٔ بازهٔ ارزش است.
• برای اهداف حقوقی/بانکی/مالی توصیه می‌شود گزارش ارزش‌گذاری توسط کارشناسان رسمی محض و در صورت نیاز همراه با گزارش‌های رشته‌ای تهیه شود.
• مستندسازی دقیق مفروضات و منابع داده، تحلیل حساسیت و شفاف‌سازی تعدیلات (واضح و با مستندات) از نظر حقوقی حیاتی است.
• در محیط‌های تورمی یا پرنوسان، DCF باید با سناریوهای محافظه‌کار و تاکید بیشتر بر روش‌های بازار و NAV ترکیب شود.
• برای کاربرد در سیستم‌ها و سایت‌ها (مثل آرمان‌سنجش)، ارائه یک نسخهٔ خلاصه‌شده (Executive Summary) همراه با گزارش فنی کامل به اعتماد کاربران و مشتریان کمک می‌کند. IFRS Foundation+1

چارچوب قانونی قیمتگذاری سهام و آیینی در ایران

در ایران آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی برای تعیین قیمت شرکت‌ها (به‌ویژه در فرآیندهای خصوصی‌سازی، عرضه‌های دولتی و قیمت‌گذاری شرکت‌های غیربورسی) وجود دارد که معیارها و ضریب اتکاء روش‌ها را مشخص می‌نماید. برای مثال «آیین‌نامهٔ اجرایی شیوه‌های قیمت‌گذاری بنگاه‌ها» چارچوبی برای شرکت‌های غیربورسی و روش‌های میانگین موزون را ارائه می‌دهد. در عمل برای شرکت‌های دولتی یا واگذاری‌های عمومی، انتخاب کارشناس و استفاده از روش‌های ترکیبی براساس آن آیین‌نامه ضروری است. ipo.ir

کلیاتِ رویکرد حرفه‌ای: سه خانوادهٔ اصلی روش‌ها

در عمل حرفه‌ای و استانداردهای بین‌المللی سه رویکرد کلی برای اندازه‌گیری ارزش وجود دارد که تکینک‌ها و روش‌ها را تحت پوشش قرار می‌دهند:

1. رویکرد بازار (Market approach) — مقایسه با معاملات یا شرکت‌های مشابه؛
2. رویکرد درآمدی (Income approach) — تنزیل جریان‌های نقدی آتی (DCF) یا مدل‌های مرتبط (DDM، FCFE، FCFF)؛
3. رویکرد هزینه‌ای / دارایی‌محور (Cost / Asset-based approach) — ارزش خالص دارایی‌ها (NAV یا Adjusted NAV).
   این سه رویکرد اغلب در کنار هم استفاده می‌شوند و معیار انتخاب و وزن‌دهی بین آن‌ها بستگی به ماهیت کسب‌وکار، مرحلهٔ توسعه و وضعیت بازار دارد. راهنمایگری حرفه‌ای (PwC/ASC/IFRS) هم همین سه رویکرد را به‌عنوان چارچوب اصلی توصیه می‌کند. Viewpoint+1

روش ارزش اسمی (Par value / Nominal value)

ماهیت: ساده‌ترین مبنا؛ قیمتِ نوشته‌شده روی برگهٔ سهم.
محاسبه: مجموع (تعداد سهام × ارزش اسمی هر سهم).
کاربرد: عمدتاً برای ثبت‌های قانونی، سرمایهٔ ثبت‌شده و مدارک رسمی کاربرد دارد؛ اما در ارزش‌گذاری اقتصادی کاربرد محدودی دارد چرا که ارزش بازاری عموماً از ارزش اسمی متفاوت است.
محدودیت: نامناسب برای تصمیمات سرمایه‌گذاری یا محاسبهٔ قیمت قابل انتقال.

روش ارزش دفتری (Book value / Accounting NAV)

ماهیت: تبیین‌شده از صورت‌های مالی؛ ارزش خالص دارایی‌ها به‌قیمت دفتری.
محاسبه: مجموع دارایی‌ها (به‌قیمت دفتر) − مجموع بدهی‌ها = خالص دارایی‌ها؛ سپس تقسیم بر تعداد سهام برای ارزش هر سهم.
کاربرد: شرکت‌های دارایی‌محور (سرمایه‌گذاری، هلدینگ، شرکت‌های دارای دارایی ثابت عمده)؛ مناسب در سناریوی انحلال یا مزایده.
محدودیت: ترازنامه ممکن است دارایی‌ها را به قیمت تاریخی ثبت کند؛ نیاز به تعدیلات برای مطابقت با ارزش جاری (Adjusted NAV) دارد.

روش بازار (Market approach — Comparables & Precedents)

ماهیت: ارزشِ شرکت به‌قیمت شرکت‌های مشابه یا معاملات گذشته نزدیک شبیه تعیین می‌شود. ابزارهای معمول: نسبت‌های P/E، EV/EBITDA، P/B، EV/Sales.
فرآیند:

1. انتخاب گروه شرکت‌های قابل‌مقایسه (Peer group)؛
2. محاسبهٔ میانگین/میانهٔ نسبت‌های کلیدی در گروه؛
3. اعمال نسبت بر معیار هدف شرکت (مثلاً EBIT یا EPS) برای استخراج ارزش شرکت؛
4. تعدیلات لازم برای تفاوت‌های ساختاری، اندازه، رشد و ریسک.
   مزایا: سریع، مبتنی بر بازار و منعکس‌کنندهٔ شرایط فعلی بازار.
   معایب: یافتن مقایسه‌های واقعی و همگن دشوار است؛ نسبت‌ها تحت تأثیر شرایط بازار (حباب یا رکود) و تفاوت‌های حسابداری قرار دارند. (ملاحظه: استفادهٔ ترکیبی با DCF توصیه می‌شود).

روش درآمدی — مدل تنزیل جریان‌های نقدی (DCF / DDM)

ماهیت: ارزش ذاتی بر مبنای ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی (یا سود نقدی) محاسبه می‌شود. مدل‌ها: FCFF، FCFE، DDM.
مراحل کلیدی:

1. برآورد جریان‌های نقدی آتی (معمولاً ۵–۱۰ سال اولیه + ارزش انتهایی / Terminal Value)؛
2. انتخاب نرخ تنزیل مناسب (WACC برای FCFF، نرخ بازده مورد انتظار سهامدار برای FCFE/ DDM)؛
3. تنزیل جریان‌ها و جمع‌بندی برای به‌دست‌آوردن ارزش کل حقوق صاحبان سهام؛
4. تقسیم بر تعداد سهام برای ارزش هر سهم.
   نکات اجرایی حیاتی:
   • حساسیت به نرخ تنزیل و مفروضات رشد؛ نرخ‌های متفاوت، نتایج بسیار متفاوت تولید می‌کنند.
   • لزوم توجه به هزینه‌های بازخرید، مالیات، سرمایهٔ در گردش، برنامهٔ سرمایه‌گذاری ۱۰ ساله (در متن شما اشاره شده بود).
   کاربرد: مناسب برای شرکت‌هایی با جریان نقدی قابل پیش‌بینی یا شرکت‌های استراتژیک؛ اما در محیط‌های با نوسان شدید یا تورم بالا باید با احتیاط استفاده شود. (راهنمای مقایسه بین DCF و comparables در منابع حرفه‌ای توضیح داده شده). +1

روش ارزش جاری خالص دارایی‌ها (Adjusted / Current NAV)

ماهیت: ارزیابی جداگانهٔ اجزای دارایی (دارایی‌های ثابت، سرمایه‌گذاری‌های مالی، موجودی‌ها، مطالبات و…) به قیمت‌های جاری بازار یا ارزش جایگزینی؛ سپس کسر بدهی‌ها و تقسیم بر تعداد سهام.
مراحل:

1. ارزیابی دارایی‌های ثابت توسط کارشناسان رشته‌های مربوطه (زمین، ساختمان، ماشین‌آلات).
2. ارزیابی موجودی‌ها بر اساس ارزش جایگزینی یا خالص ارزش بازیافت.
3. تخصیص و بررسی بدهی‌ها، ذخایر و تعهدات آتی (مالیات، حقوق سنوات، تعهدات تامین اجتماعی).
4. جمع‌بندی و محاسبهٔ خالص دارایی جاری.
   کاربرد: شرکت‌های دارایی‌محور، شرکت‌هایی که در شرف انحلال هستند یا بخش‌های بزرگی از دارایی عملیاتی ندارند. در ایران این روش در آیین‌نامه‌ها جایگاهی دارد و در ترکیب با روش‌های دیگر به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های میانگین موزون بکار می‌رود. RNC Valuecon+1

روش ارزش سودآوری (Earnings-based / Capitalization of Earnings)

ماهیت: بر پایهٔ سود تعدیل‌شدهٔ گذشته (معمولاً میانگین موزون سه دوره) بر نرخ بازده یا ضریبِ مناسب. در آیین‌نامه‌های محلی گاهی وزن و ضریب اتکاء مشخص می‌شود.
روش اجرایی عمومی:

1. تعیین میانگین موزون سود تعدیل‌شده (قبل از کسر مالیات) سه سال آخر؛
2. اعمال عوامل تعدیل سود (درآمد/هزینه‌های استثنایی، کسری ذخایر، درآمد غیرعملیاتی، رویدادهای تنظیمی)؛
3. تقسیم بر نرخ بازده مورد انتظار یا ضرب در ضریب مناسب (که می‌تواند بر اساس وضعیت بازار یا شاخص‌های دولتی باشد).
   ملاحظات: نیاز به صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و تحلیل دقتِ اقلام است؛ روش مناسب برای شرکت‌های سودآور و با عملکرد تثبیت‌شده است. (آیین‌نامه‌های داخلی دقیقاً همین روش را با ضریب اتکاء تشریح کرده‌اند). ipo.ir

روش میانگین (روش معدل ـ Weighted / Averaging)

ماهیت: محاسبهٔ میانگین وزنی یا معدل چند روش (مثلاً DCF + Adjusted NAV + Earnings-based) براساس ضریب اتکاء تعریف‌شده.
کاربرد: زمانی که هیچ روش واحدی تمام ویژگی‌ها را پوشش نمی‌دهد یا نوسان بین روش‌ها زیاد است؛ آیین‌نامه‌ها در ایران برای شرکت‌های غیربورسی گروه‌بندی و ضرایب اتکاء ارائه می‌دهند.

ارزش ذاتی / ارزش اقتصادی (Intrinsic / Economic value)

ماهیت و رویکرد: ارزیابی شرکت با درنظر گرفتن مزیت‌های رقابتی، سهم بازار، کیفیت مدیریت، قابلیت توسعه، برند، مالکیت فکری (IP، لیسانس، رویالتی) و چشم‌انداز بازار. این عنصر معمولاً در روش‌های درآمدی و یا تعدیلات قیمتی اعمال می‌شود (افزایش به‌خاطر مزیت مدیریتی یا برند). ضروری است که این ارزیابی با مستندات قابل دفاع (گزارشات بازاریابی، تحلیل رقبا، گزارشات عملکرد داخلی) همراه باشد. همچنین در برخی واگذاری‌های بلوکی مجاز است که مزیت مدیریتی تا سقف مشخصی (مثلاً تا ۳۰٪) به ارزش افزوده شود که آیین‌نامه‌ها به آن اشاره دارند. ipo.ir

تعدیلات و ضریب‌های رایج در ارزشگذاری سهام

در فرایند ارزش‌گذاری باید تعدیلات زیر را مدنظر قرار داد و مستندسازی کرد:

۵.۱ تخفیفِ عدم بازارپذیری (DLOM — Discount for Lack of Marketability)

در سهام غیرقابل‌معامله یا سهام اقلیت که بازار ثانویه ندارند، معمولاً تخفیف برای عدم قابلیت فروش سریع اعمال می‌شود. دامنهٔ این تخفیف بستگی به نوع سهام، مدت انتظار فروش و قیود قراردادی دارد. استانداردها و شواهد قضایی/مالیاتی نشان می‌دهد که تخفیف می‌تواند معنادار باشد و روش‌های متنوعی (روش‌های بازارمحور، مدل‌های تئوریک یا شواهد معاملات) برای برآورد آن وجود دارد. Simply Business Valuation+1

۵.۲ تخفیفِ عدم کنترل (Minority discount) و پرمیومِ کنترل (Control premium)

• اگر سهام ارزش‌گذاری شده سهمی از اقلیت باشد، کاهش ارزش نسبت به سهم کنترلی ممکن است اعمال شود؛
• در مقابل، برای خرید بلوک کنترل، خریدار حاضر به پرداخت پرمیومِ مدیریتی (مزیت کنترلی) خواهد بود (تا سقف و براساس شواهد معاملاتی و شرایط بازار).
  این دو عامل باید روشن و سندمحور لحاظ شوند.

تعدیلات مستقل از ارزش‌گذاری اصلی

• ذخایر مطالبات مشکوک‌الوصول؛
• بدهی‌های احتمالی (مالیات عملکرد، کسورات تکلیفی، تعهدات تامین اجتماعی)؛
• مزایای پایان خدمتِ محاسبه‌نشده؛
• تاثیر رویدادهای بعد از تاریخ ترازنامه (subsequent events)؛
• ارزش طرح‌های توسعه (با روش‌های جایگزینی یا DCF مربوط به طرح)؛
• سرمایه‌گذاری‌های مالی جدید و اوراق مشارکت ایجادشده در سال قبل از قیمت‌گذاری.
  آیین‌نامه‌های داخلی به روشنی این موارد را فهرست کرده و خواستار درج آن‌ها در گزارش هستند. ipo.ir

رویهٔ عملیِ کارشناسی سهام (قدم‌به‌قدم، چک‌لیست میدانی و اسنادی)

آماده‌سازی و اسناد پایه

• اخذ آخرین صورت‌های مالی حسابرسی‌شده (حداقل ۳ دوره موردنیاز برای روش سودآوری).
• دریافت گزارش‌های حسابرسی و بندهای مهم (که ممکن است نیاز به تعدیلات داشته باشند).
• فهرست کامل دارایی‌های ثابت با مشخصات و پیشنهاد لیست کارشناسی رشته‌ای.
• لیست بدهی‌ها، اسناد پرداختنی، مالیات‌ها و بدهی‌های احتمالی.
• برنامهٔ کسب‌وکار و بودجهٔ آتی (۵–۱۰ سال) در صورت دسترس برای DCF.
• قراردادهای مهم (اجاره‌ها، مشارکت‌ها، حق لیسانس، تعهدات زیست‌محیطی).

بررسی میدانی

• بازدید فیزیکی از دارایی‌های کلیدی (کارشناسی رشته‌ای زمین، ساختمان، ماشین‌آلات).
• تایید صحت پلاک ثبتی و وضعیت ثبتی/حقوقی ملکی.
• مصاحبه با مدیریت برای فهم مدل کسب‌وکار، چشم‌انداز و ریسک‌های عملیاتی.

محاسبات و مدل‌سازی

• تهیه مدل DCF با حداقل سناریوهای Base / Down / Up و تحلیل حساسیت نسبت‌ها (نرخ رشد، نرخ تنزیل، نرخ نهایی).
• تهیه تحلیل مقایسه‌ای (Peer multiples) و توجیه انتخاب مقایسه‌ها.
• محاسبهٔ Adjusted NAV با مستندسازی ارزش‌گذاری رشته‌ای و جدول تعدیلات.
• محاسبهٔ ارزش به‌روش سودآوری و اعمال عوامل تعدیل‌کننده (لیست‌شده در آیین‌نامه).

شرایط ویژه و مثال‌های پرکاربرد

شرکت بورسی: برای شرکت‌های با سهام معامله‌شونده، قیمتِ بازار (تابلوی بورس) معیاری روشن و مرجع است؛ در مورد عرضهٔ بلوکی یا ارزیابی برای ادغام، معمولاً از میانگین قیمت بازار در بازهٔ مناسب استفاده می‌شود. همچنین حجم مبنا و نوسان بازار را باید در نظر گرفت. (در آیین‌نامه‌های داخلی نیز برای شرکت‌های بورسی ملاک بازار فعال ذکر شده است). ipo.ir

شرکت غیربورسی — سهام کمتر از ۵٪، ۵–۲۰٪، ۲۵–۵۰٪، بیش از ۵۰٪ : آیین‌نامه‌ها برای سطوح مالکیت متفاوت روشی را توصیه می‌کنند: اگر کمتر از ۵٪ باشد معمولاً بر اساس NAV دفتری؛ برای نفوذ قابل‌ملاحظه (۵–۲۰٪) از روش‌های ویژه یا بازار غیررسمی و ارزش ویژه استفاده شود؛ برای مالکیت بالاتر (کنترل) تلفیق و ارزش‌گذاری به‌روش ارزش ویژه مدنظر قرار می‌گیرد. (ارجاع به بندهای اجرایی). ipo.ir

شرکت زیان‌ده، شرکت دارای دارایی‌ بزرگ یا دارایی نامشهود قوی:

• شرکت زیان‌ده: روش NAV یا ترکیبِ روش‌ها معمولاً مناسب‌تر است؛ DCF باید با احتیاط و فرضیات محافظه‌کارانه انجام شود.
• شرکت دارای دارایی مادی زیاد: Adjusted NAV غالباً معقول‌تر است.
• شرکت دارای برند/اختراع یا رویالتی: نیاز به ارزیابی مجزا برای IP/برند و افزودن آن به NAV یا تعدیلات درآمدی. (کارشناسان رشته‌ای IP باید گزارش دهند). IFRS Foundation+1

معیارهای انتخاب روش و نکات حرفه‌ای (خلاصهٔ تصمیم‌یار)

• شرکت نوپا / استارتاپ: احتمالا DCF با سناریوهای مبتنی بر نرخ رشد یا روش مبتنی بر درآمد آتی (حتی روش‌های مبتنی بر کاربران/متریک‌های عملیاتی).
• شرکت تثبیت‌شده سودده: ترکیب DCF + multiples + earnings-based.
• شرکت سرمایه‌محور / دارایی‌محور: Adjusted NAV محور.
• شرکت بورسی: قیمت بازار به‌عنوان مرجع و در صورت لزوم تعدیلات بلوکی یا پرمیوم کنترل.
• همیشه تحلیل حساسیت و ارائه «بازهٔ ارزش» همراه با فرضیات ضروری است.

الزامات گزارش حرفه‌ای و مستندسازی حقوقی

یک گزارش ارزشیابی که از منظر حقوقی قابل دفاع باشد باید شامل: شرح کامل روش‌ها، فرضیات، منابع داده، بررسی تطبیقی (peer group)، گزارش کارشناسان رشته‌ای (برای دارایی‌ها)، تجزیه و تحلیل حساسیت، فهرست ریسک‌ها و توضیح تعدیلات بدهی/ذخایر باشد. همچنین تاریخ مرجع ارزیابی، مبنای نرخ تنزیل و دلایل انتخاب آن باید صریحاً تشریح شوند. (این مستندات در مراجع قضایی یا نظارتی اهمیت دارد.) IFRS Foundation

نمونهٔ خلاصه‌شدهٔ چک‌لیست برای کارشناس (برای هر ارزیابی)

1. تهیه و کنترل صورت‌های مالی حسابرسی‌شده (۳ دوره).
2. اخذ گزارش حسابرسی و بررسی بندهای تاکید/محدودیت.
3. تهیه فهرست دارایی‌ها و تعیین نیاز کارشناسی رشته‌ای.
4. انتخاب روش(های) مناسب و مستندسازی علت انتخاب.
5. مدل‌سازی DCF با سناریوهای حداقل/پایه/حداکثر.
6. تحلیل مقایسه‌ای و انتخاب مقایسه‌ها.
7. محاسبه Adjusted NAV و مستندسازی تعدیلات.
8. شناسایی و محاسبهٔ تعدیلات (مالیات، مزایای پایان خدمت، ذخایر).
9. اعمال تخفیف/پرمیوم (DLOM، Minority/Control).
10. تهیه گزارش نهایی با جدول نتایج و تحلیل حساسیت.

عوامل تعدیل‌کننده قیمت سهام به شرح زیر می‌باشد

• افزایش سرمایه نقدی و غیر نقدی به‌غیراز افزایش سرمایه از محل مطالبات اشخاص و سهام‌داران در سال قیمت‌گذاری به سهام اضافه می‌شود.
• توزیع سود سهام در سال مورد ارزیابی و سال قبل از آن از قیمت سهام می‌بایست کسر گردد.
• کسری ذخایر مالیات برای سال‌هایی که برگ تشخیص قطعی صادر نشده است، می‌بایست محاسبه و از قیمت سهم کسر گردد.
• دارایی‌های بلااستفاده قبل از سال واگذاری که در تعیین سود اثر نداشته و همچنین ارزش بازیافتنی موجودی کالای نایاب می‌بایستی به قیمت سهم اضافه شود.
• ارزش طرح توسعه و تکمیل شامل طرح‌های نیمه‌تمام و یا آماده بهره‌برداری که تا پایان سال قبل از واگذاری به مرحله بهره‌برداری نرسیده باشد، حسب مورد می‌بایست طبق یکی از روش‌های زیر محاسبه و به قیمت سهام اضافه گردد.

1.  ارزش جایگزینی
2.  ارزش خالص بازیافتی
3.  ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی ناشی از اجرای طرح
4.  بهای تمام‌شده طرح که طبق استانداردهای حسابداری تعیین‌شده است

تبصره ۱: ارزش طرح‌های توسعه که کمتر از سی ماه از تاریخ بهره‌برداری آن‌ها گذشته است، نسبت به پایان سال آخر قبل از سال قیمت‌گذاری به قیمت سهام می‌بایست اضافه گردد.
تبصره ۲: ارزش دارایی‌های سرمایه‌ای ایجادشده از محل منابع بودجه عمومی دولت به قیمت سهم اضافه نمی‌شود.
۶- سپرده‌های سرمایه‌گذاری، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌ها که در سال قبل از سال قیمت‌گذاری از محل افزایش سرمایه و از محل آورده نقدی صاحبان سهام ایجادشده، به قیمت سهام اضافه و سود آن‌ها می‌بایستی به‌عنوان تعدیل سود از سود کسر گردد.
۷- برای دوره بین تاریخ آخرین سال و تاریخ قیمت‌گذاری سهام می‌بایستی سود و زیان بر مبنای سود علی‌الحساب اوراق مشارکت دولتی تعیین و به قیمت سهام اضافه گردد.
۸- درصورتی‌که سهام به‌صورت بلوک و یکجا واگذار گردد، می‌توان تا میزان ۳۰ درصد به‌عنوان ارزش مزیت مدیریتی به قیمت سهام اضافه نمود.

منابع و مراجع منتخب (برای استناد و مطالعهٔ بیشتر)

1. IFRS — IFRS 13: Fair Value Measurement (راهنمای اندازه‌گیری ارزش منصفانه و روش‌های متداول برای ارزش‌گذاری ابزارهای غیرقابل‌معامله). IFRS Foundation
2. PwC — راهنماهای ارزش‌گذاری و مفاهیم سه رویکرد اصلی (Market, Income, Cost). Viewpoint
3. Investopedia — مروری کاربردی بر DCF و روش‌های مقایسه‌ای (Comparables). Investopedia+1
4. آیین‌نامهٔ اجرایی شیوه‌های قیمت‌گذاری بنگاه‌ها (مقررات داخلی ایران — شاخص‌های روش‌های وزنی و موارد خاص شرکت‌های غیربورسی). ipo.ir
5. منابع تخصصی در خصوص DLOM و تخفیف‌های مربوط به عدم بازارپذیری (مقالات و راهنماهای حرفه‌ای). Simply Business Valuation+1