طرح های توسعه شهری دارای سلسله مراتبی از جمله طرح های توسعه و عمران و طرح های منطقه ای که اینها از طرح های کالبد ملی گرفته می‌شوند، می‌باشند.
سلسله مراتب طرح های توسعه شهری
سلسله مراتب طرح های توسعه به شرح زیر است:
- طرح آمایش سرزمین که در این طرح با توجه به اقلیم و ظرفیت های منابع با توجه به جمعیت و حاصل خیزی خاک برای هر منطقه ای از کشور طرح آمایش استانی داریم. با توجه به طرح بالا دست آمایش سرزمین، طرح های دیگری هم بوجود آمده است.
- طرح کالبد ملی زاگرس
- طرح کالبد ملی شمال
- سواحل جنوبی که چند استان را در بر میگیرد.
آیین نامه طرح های توسعه شهری
آیین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح های توسعه و عمران محلی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و ملی و …
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۱۲/۱۰/۱۳۷۸ بنا به پیشنهاد مشترک شماره ۲/۱۰۰/۴۹۶۵ مورخ ۱۴/۹/۱۳۷۸ وزارتخانه های مسکن و شهرسازی و کشور و تأیید شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، آئین نامه نحوه بررسی و تصویب طرح های توسعه و عمران محلی، ناحیه ای، منطقه ای و ملی و مقررات شهرسازی و معماری کشور را به شرح زیر تصویب نمود.
انواع طرح های توسعه شهری
۱- طرح جامع سرزمین : این طرح در بند (۱) ماده (۱) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب ۱۳۵۳ ـ تعریف شده است.
۲- طرح های کالبدی ملی و منطقه ای: با هدف مکانیابی برای گسترش آینده شهرهای موجود و ایجاد شهرها و شهرکهای جدید ، پیشنهاد شبکه شهری آینده کشور یعنی اندازه شهرها، چگونگی استقرار آنها در پهنه کشور و سلسله مراتب میان شهرها به منظور تسهیل و مدیریت سرزمین و امر خدمات رسانی به مردم و پیشنهاد چهارچوب مقررات ساخت‌و‌ساز در کاربری های مجاز زمین های سراسر کشور .
۳- طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه ای: این طرح در اجرای وظایف محول شده در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب ۱۳۵۳ ـ و تصویب نامه شماره ۷۰۹۷۱/ت ۴۰۷هـ مورخ ۵/۱۱/۱۳۷۳ هیأت‌وزیران ، به منظور تدوین سیاست ها و ارایه راهبردها در زمینه هدایت و کنترل توسعه و استقرار مطلوب مراکز فعالیت ، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساکنان شهرها و روستاها در یک یا چند شهرستان که از نظر ویژگی های طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل باشند، تهیه می شود.
۴- طرح مجموعه شهری : این طرح براساس مصوبه شماره ۹۸۶۰/ت۱۵۳۱۱/هـ مورخ ۱۳/۸/۱۳۷۴ هیأت وزیران برای شهرهای بزرگ و شهرهای اطراف آنها تهیه می شود.
۵- طرح ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی : طرح است که به منظور توسعه هماهنگ و موزون فعالیتهای کشاورزی ، صنعتی و خدماتی از طریق توزیع مناسب جمعیت و استقرار بهینه خدمات در محیط های روستایی و حمایت از اجرای آن تهیه می شود. محدوده هر یک از این طرحها در طرح ناحیه ای مربوط تعیین می شود.
۶- طرح جامع شهر: در بند (۲) ماده (۱) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب ۱۳۵۳ ـ تعریف شده است.
۷- طرح هادی شهر: این طرح طبق تعریف مندرج در بند (۴) ماده (۱) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب ۱۳۵۳ـ عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارایه راه‌حل‌های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی باشند ، تهیه می شود.
۸- طرح تفصیلی: در بند (۳) ماده (۱) قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی و تعیین وظایف آن ـ مصوب ۱۳۵۳ ـ تعریف شده است و از جمله شامل طرحهای زیر می باشد :
۱-۸- طرحهای بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت بافت ها: طرح هایی هستند که برای بهسازی ، نوسازی و بازسازی محلات شهر اعم از قدیم ، جدید و یا مساله دار به عنوان طرح تفصیلی بخشی از بافت موجود شهر تهیه می شوند.
۲-۸- طرح آماده سازی توسعه های جدید در شهرها: این طرح ها شامل مجموعه عملیات لازم برای مهیا نمودن زمین جهت احداث ممکن و تأسیسات لازم مربوط مطابق قانون زمین شهری و آیین نامه های اجرایی آن است و به عنوان طرح تفصیلی توسعه های جدید شهری تهیه می گردد.
۹- طرح هادی روستا : عبارت از طرحی است که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی ،
تجاری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندی های عمومی روستایی را حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سکونتگاههای روستایی یا طرحهای جامع ناحیه ای تعیین می نماید.
۱۰- طرح های ویژه : عبارت از طرح هایی است برای بخش هایی از کشور که به علت وجود عوامل طبیعی یا ساخته شده و یا برنامه های جدید توسعه و عمران و تأثیراتی که در منطقه حوزه نفوذ خود خواهند گذاشت واجد ویژگی خاصی بوده و نیاز به تهیه طرح برای توسعه هماهنگ در محدوده حوزه نفوذ عوامل مذکور دارند ، تهیه می شود.
عنوان و محدوده این طرحها همزمان با تصویب ضرورت تهیه طرح ، حسب مورد به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران می رسد.
۱۱- طرح شهرهای جدید : عبارت است از طرحهایی که برای ایجاد شهرهای جدید طبق تعریف ماده (۱) تصویب نامه شماره ۲۳۴۰/ت۲۷۶هـ مورخ ۲۵/۶/۱۳۷۱ در قالب طرح های کالبدی ملی و منطقه ای و جامع ناحیه ای ضرورت و مکان ایجاد آنها با سقف جمعیتی و نوع فعالیت معین به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خواهد رسید و متعاقب آن و مانند سایر شهرها بایستی برای آنها طرح جامع و تفصیلی تهیه شود.
۱۲- طرح شهرک های مسکونی : طرحی که برای ایجاد یک مرکز جمعیتی جدید در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ـ مصوب ۱۳۵۵ ـ تهیه می شود.
۱۳- طرح سایر شهرک ها: طرحهایی که برای ایجاد شهرک غیرمسکونی با عملکرد خاص نظیر صنعتی، توریستی، تفریحی و … طبق مقررات و قوانین مربوط به آنها تهیه می‌شوند.
انطباق طرح های توسعه شهری
انطباق طرح ها با طرح های بالادستی، ملی و اظهار نظر در این خصوص از صلاحیت های کارشناس دارای صلاحیت می باشد، کارشناسان رسمی دادگستری برنامه ریزی شهری شرکت آرمان سنجش خدمات گسترده ای را در بررسی و اظهار نظر در خصوص اسناد طرح های توسعه شهری در ارائه می نمایند.
