در رابطه با اقسام داوری حل اختلاف متداعین در خارج از دستگاه قضایی بهوسیلهی شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی مرضیالطرفین است.در داوری اشخاص توافق مینمایند بهجای طرح دعوی در دادگستری، مشکلات خود را از طریق ارجاع به داوری حلوفصل نمایند، درصورتی که متداعین در قرارداد موضوع همکاری شرط داوری قید کرده باشند، متقاضی داوری میتواند درخواست ارجاع امر به داوری را از طریق نامه سفارشی، پیام تصویری، تلکس و تلگرام و اظهارنامه و نظایر آن برای طرف دیگر ارسال دارد.
توجه داشته باشید که داوری یک نهاد قضایی و توافق محور است، همچنین داوری یکنهاد الزامآور است، یعنی اشخاص اختلافات خود را از طریق سازوکار داوری حل مینمایند. داور اعم از داور واحد و یا هیئتداوران است. داوری از زمانی شروع میشود که درخواست داوری بر اساس مفاد ماده (3) قانون آیین دادرسی مدنی به خوانده داوری ابلاغشده باشد، مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق کرده باشند.
انواع داوری
داوری به دو قسمت داوری داخلی و داوری بینالمللی تقسیمبندی میشود، مواد ۴۵۴ تا ۵۰1 قانون آیین دادرسی مدنی درباره داوری داخلی صحبت کرده است توجه داشته باشید در داوری داخلی قانون ۴۵۴ تا ۵۰۱ قانون آیین دادرسی را موردبررسی قرار دهیم. در داوری بینالمللی باید اصل 139 قانون اساسی مورد بررسی قرار گیرد.
- داوری داخلی: داوری داخلی، داوری است که متداعیین اختلاف هر دو طرف با تراضی یکدیگر یک نفر شخص ثالث را بهعنوان داور انتخاب مینمایند، تا اختلاف آنها حلوفصل گردد، درصورتیکه یکی از طرفین اختلاف تابعیت ایرانی نداشته باشد، قانون تجاری بینالمللی بر موضوع احاطه میکند. در مواردی که افراد با تراضی یکدیگر شخص ثالث را بهعنوان داور انتخاب مینمایند آییننامه و مصوبات دولتی تا ز مانی که ابطال نشوند اجراشدنی هستند.
- داوری بین المللی: مطابق قانون، هرگاه یکی از متداعیین خواهان ارجاع اختلاف به داوری، تبعه ایرانی نباشد، فرآیند رسیدگی به اختلاف در قالب ضوابط و مقررات داوری بین المللی بررسی و اقدام به صدور رأی می گردد.
مهم ترین عنصر داوری
مهمترین عنصر داوری این است که داوری یکنهاد توافق محور است یعنی قرار بر این است که اشخاص و طرفین اختلاف با توافق یکدیگر مقرر کنند که به اختلاف ایشان در خارج از دادگستری رسیدگی شود لذا داوری ریشه در توافق دارد.
بنابراین براین باوریم که مهمترین مسائل در داوری توافق محور بودن داوری میباشد. اشخاص اختلافشان را بهجای دادگستری با توجه به آنچه طرفین نسبت به داوری توافق کرده باشند را توسط داور حل مینمایند. اگر چنین توافق بین طرفین نباشد هیچ قاضی نمیتواند اشخاص را مکلف نمایند که اختلاف خودشان را از طریق داوری حلوفصل کنند.
اقسام داوری
اقسام داوری به دو قسمت داوری موردی و داوری سازمانی تقسیم میشود:
1- داوری موردی:
در داوری موردی، انجام داوری بدون اینکه نهاد یا سازمانی داوری را مدیریت کند توسط شحص داور، مدیریت می گردد. در داوری موردی، داور در کلیه مراحل فرآیند رسیدگی به موضوع داوری مثل تعیین کارشناس، مکاتبه با طرفین، برگزاری جلسات رسیدگی، دریافت اسناد و مدارک، دریافت لایحه دفاعیه طرفین و … خود بهتنهایی موارد را به انجام می رساند و هیچ سازمانی جز خود داور، بر داوری موردی نظارت ندارد.
2- داوری سازمانی:
یکی دیگر از اقسام داوری، داوری سازمانی است، در داوری سازمانی، مطابق قانون در کشور، سه نهاد دارای پشتوانه قانونی بعنوان سازمان داوری هستند، که شامل موارد زیر است:
- مرکز داوری اتاق بازرگانی ایران
- مرکز داوری اتاق تعاون ایران
- دیوان داوری مرکز امور وکلا، کارشناسان و مشاوران خانواده قوه قضائیه
در داوری سازمانی، دستورالعملها و آییننامههای داخلی وجود دارند، در چارچوب ضوابط داوری سازمانی، فرآیند داوری توسط یکی از این سه نهاد انجام میشود، مدیریت فرآیند در رسیدگی داوری توسط نهاد داوری صورت میپذیرد. در داوری سازمانی، دیوان داوری، مرکزی برای رسیدگی به دعواهای طرفین دارد ضوابط و مقررات دیوارن مرکزی ملاک عمل است. قرارداد داوری سازمانی، تابع ضوابط دیوان داوری مرکز وکلا و کارشناسان رسمی قوه قضاییه است.
در داوری سازمانی، سازمان به داور اخطاری برای حضور در جلسه داوری بهمنظور رسیدگی به اختلاف میزند و طرفین اختلاف را برای حضور در جلسه رسیدگی مطلع میسازد.
توجه داشته باشید که داوری سازمانی جایی است که یک نهاد سازمانی مدیریت فرآیند داوری را بهعنوان داور بر عهده دارد. در داوری سازمانی یک شخص داور و داوری کننده داریم که شخص داوری مینماید و نهاد و سازمانی، داوری را مدیریت میکند. این داوری را داوری سازمانی میگویند.
